مهمترین کتابهای حوزه گفتگوی ادیان

آثار فراوانی در موضوع گفتگو میان ادیان فراهم آمده است كه ذائقه و فاهمه ایرانی از آن غافل است. كثرت این آثار حكایت از آن دارد كه اصل مقوله گفتگوی بین ادیان، خود به پرسشی الهیاتی بدل شده است و از حیث شأن و اعتبار، گویی در كنار مفاهیم ناب دینی همچون خدا، جاودانگی، مرگ، امید و.. . نشسته است. مجموعه حاضر از میان یكصد كتابی كه كنت كركنل، استاد الهیات دانشگاه بیرمنگام، فراهم آورده گزینش شده است. برخی از مهمترین كتابهای متفكران و متالهان در این خصوص عبارتند از: عدالت، مرحمت، محبت، الهیدانان و مبلغان در مواجهه با ادیان جهان.

كنت كركنل
Cracknell, Kenneth, Justice, Courtesy and Love: Theologians and Missionaries Encountering World Religions 1846-1914, Epworth Press, 1995
عنوان فرعی این كتاب گویای مضمون آن است. كركنل رویكردی مبلغانه و تبشیری نسبت به سنت های دینی عمده جهان در قرن بیستم را مورد نظر قرار می دهد و دریافته است كه كلیشه های كهنه به طور فراگیر به كار نمی آیند. مقدمات گفتگوی بین مذاهب از همان سال 1846 به منصه ظهور رسید. به اعتقاد نویسنده اگر بنا باشد كه دین انسانهای دیگر جدی تلقی شود، لازم است الهیدانان درك نوینی از تغییرات داشته باشند و نیز مبلغانی داشته باشیم كه به هیچ روی سنت شكنان فرهنگی پرنخوت تصورات عامیانه نباشند. كنفرانس جهانی میسیونری در ادینبورگ به سال 1910 یك رویكرد ایجابی (اگر نگوییم بلندنظرانه) عرضه كرد. بدین ترتیب این احتمال وجود دارد كه آموزگاران الهیات و مبلغان مذهبی در رسالت خویش تامل كنند.

ضرورت گفتگو: تفكری مسیحی در مواجهه بین مذاهب
دیوید لاكهد
Lochhead, David, The Dialogical Imperative: A Christian Reflection on Interfaith Encounter, Maryknou, NY: Orbis Books/London: SCM Press, 1988
لاكهد استاد الهیات سیستماتیك در ونكوور است. وی بیشتر به گفتگوی مسیحی - بودایی می پردازد. لاكهد در این اثر بر اساس تفسیر خود از اندیشه های بارت، یك موضع «لاادری گری مؤمنانه» را به منظور گفتگو طرح می ریزد.

مسیحیت و دیگر ادیان: گفتگوی مسیحیت با دیگر ادیان
استفان نی یل
Neill, Stephan, Christian Faith and Other Faith: The Christian Dialogue with Other Religions, London/NY: Oxford University Press, 1970.
این كتاب بهترین اثر نی یل در موضوع گفتگوی ادیان است (اگر از نوشته های بعدی وی كه كمتر روزآمد و بیشتر جانبدارانه هستند چشم پوشی كنیم، حسن این كتاب در این است كه دست مایه خود را از كتابهای دیگر وام می گیرد و كمتر حاصل نظر و تجربه شخصی وی است). عبارت اصلی و كلیدی این كتاب این است: «گفتگو تنها وقتی میسر می شود كه مسئله ای با مسئله دیگر مواجه شود.» نی یل این مطلب را می پذیرد كه پیروان ادیان دیگر به حق می توانند بپرسند كه «آیا مسیحیان در پی این هستند كه بپذیرند ادیان دیگر نیز حاوی حقایقی هستند كه مسیحیان تا به حال نسبت به آنها نابینا بوده اند و از طرفی مسیحیان نیز می توانند بپرسند كه آیا غیر مسیحیان عیسی را محترم می دارند؟»

استعاره خدای متجسد: مسیح شناسی در دوره ای كثرت گرایانه
جان هیك
Hick, John, The Metaphor of God Incarnate: Christology in a Pluralistic Age, Louisville, Kentucky: Westminster/John Knox Press, 1993.
تلاش خستگی ناپذیر هیك در جستجو برای تضمین این امر است كه مسیحیان می توانند در یك جهان كثرت گرای دینی بدون عامل بازدارنده و مفاهیم نارسا و منسوخ راجع به اهمیت عیسی، مؤثر باشند. جان هیك سهمی جدید در الهیات مسیحی دین دارد. بخشهای درخور توجه این كتاب عبارتند از: «رهایی/ رستگاری به عنوان یك فرآیند گسترده جهانی» و «حقیقت مسیحی و دیگر حقایق».

خدا و جهان ادیان
جان هیك
Hick, John, God and the Universe of Faiths, Revised ed. , London: Collins Fount Paperbacks, 1977.
این كتاب، اثر مشهور، پیشتاز و درخور توجه جان هیك است. در این اثر، هیك بیان می دارد كه الهیات مسیحی نیازمند تن دادن به یك انقلاب كوپرنیكی است. چنین الهیاتی بایسته است كه خدامدار باشد و نه مسیح مدار.

خداوند اسامی متعددی دارد
جان هیك
Hick, John, God Has Many Names, London: Macmillan, 1980.
این كتاب بسیاری از تجربه های شخصی بین الادیانی هیك را، هنگامی كه استاد الهیات دانشگاه بیرمنگام انگلیس بود، منعكس می كند. ویرایش انگلیسی این كتاب مشتمل بر تحقیقی در باب چندگانگی دینی در نخستین سالهای دهه هشتاد بریتانیا است.

حقیقت و گفتگو: ارتباط میان ادیان جهان جان هیك
Hick, John (ed.), Truth and Dialogue: The Relationship between World Religions, London: Sheldon Press, 1974.
مجموعه مقالاتی در باب دعاوی حقانیت نزد متألهان دینی، مضمون این كتاب است. آر. سی. زنر، نینیان اسمارت. كنت كریج، پاریندر، اریك شارپ و كنتول اسمیت از نویسندگان این مجموعه هستند.

اسطوره فرید بودن مسیحیت: به سوی الهیات كثرت باورانه ادیان
جان هیك و پل نیتر
Hick, John and Knitter, Paul (eds.), The myth of Christian Uniqueness: Toward a Pluralistic Theology of Religions, Maryknoll, NY: Orbis Books, 1987.
این اثر مجموعه مقالاتی است از آن دسته الهیدانانی كه در پی تشخیص اعتبار مستقل دیگر رویكردهای دینی هستند. درایور، جیلكی، كاوفمن پنیكار، پیریس، رادفورد راسر و كنتول اسمیت نویسندگان برخی مقالات برجسته این كتاب هستند.

اخلاق جهانی: اعلامیه پارلمان ادیان جهان
هانس كونگ و كارل جوزف كوشل
Kung, Hans and Kuschel, Karl-Josef (eds.), A Global Ethics: The Declaration of the Parliament of the World's Religions, London: SCM Press, 1993.
این كتاب دستاورد ذهن زایای كونگ است و نه صرفا كتابی ماحصل آرا و عقاید پژوهشگران و متخصصانی كه در مراسم صدسالگی پارلمان ادیان جهان به سال 1993 در بنگلور و شیكاگو شركت جسته اند. این اثر مبنایی مناسب است برای گفتگو و مباحثه در گستره های بین مذاهب.

مسیحیت و ادیان جهان: طرق گفتگو با اسلام، هندوئیزم و بودیزم
هانس كونگ و دیگران
Kung, Hans and Others, Christianity and the World Religions: Paths of Dialogue with Islam, Hinduism, and Buddhism, London: Collins, 1987.
كونگ در این كتاب به ارائه تصاویری از سه آیین اسلام، هندو و بودا می پردازد. مقالات این كتاب از آنجا كه توسط محققان آلمانی و نه پیروان این ادیان نوشته شده است، متأسفانه به لحاظ روش شناسی مطالعات بین ادیان دچار ضعفی جدی است. مع الوصف، كونگ امیدوار است كه این كتاب در به میان آوردن مسائل بزرگ مؤثر و سودمند واقع شود.

مسیحیت در میان ادیان جهان
هانس كونگ و یورگن مولتمان
Kung, Hans and Moltmann, Jurgen (eds.), Christianity Among World Religions, Concilum, no. 183, Edinburgh: T. T. Clarke, 1986.
این كتاب مجموعه مقالاتی پرارزش و گرانبهاست هم از پژوهشگران مسلمان و هندو و هم از پژوهشگران مسیحی كه در باب مقاصد تعلیمی این ادیان بسیار سودمند افتاده است.

آیا تنها یك دین حق است یا دیگر ادیان نیز حقند
شوبرت ام. اوگدن
Ogden, Schubert. M. , Is There only One True Religion or Are There Many? Dallas, Southern Methodist University Press, 1992.
این كتاب تلاشی خیره كننده است برای فراتر رفتن از انواع انحصارگرایی، شمول گرایی و كثرت گرایی. اوگدن بدیل چهارم و متمایزی از این سه را تشخیص می دهد. بدین صورت كه «ادعای حقانیت دین مسیحی تنها یك ادعاست.» مدعای خود اوگدن این است كه چون عشق كاملا جهان شمول و فراگیر خداوند قاطعانه از طریق عیسی مسیح دوباره به ظهور رسیده است، این امكان وجود دارد كه به تعداد ادیان، دین حقیقی وجود داشته باشد كه این گونه به واسطه محبت خداوند متبدل شده باشند.

مسیحیان و كثرت گرایی دینی: الگوهایی در الهیات مسیحی ادیان
آلن ریس
Race, Alen, Christians and Religious Pluralism: Patterns in the Christian Theology of Religions, Maryknoll, NY: Orbis Books, 1982, New edition 1992.
ریس احتمالا نخستین و بهترین شارح سه دسته بندی انحصارگرایی، شمول گرایی و كثرت گرایی است كه این سه دسته بندی هم اینك بسیار مستعملند. در میان این سه، ریس از نظریه سوم دفاع می كند. ریس در آخرین ویرایش این اثر مباحثات ده ساله خود را ارائه می دهد.

ادیان در مقام گفتگو: هویت مسیحی و كثرت گرایی دینی
مایكل بارنز
Barnes, Michael, Religions in Conversation: Christian Identity and Religious Pluralism, Dayton: Long Man Todd; entitled in the USA, Christian Indentity and religious Pluralism: Religions in Conversation, Nashville: Abingdon Press, 1989.
این كتاب مشتمل بر بررسی جدیدی از مشكلاتی است كه هم اكنون مسیحیان سراسر جهان در به توافق رسیدن با كثرت گرایی دینی در راهی جدید با آنها دست به گریبانند. بارنز (متعلق به فرقه یسوعیان و استاد دانشگاه لندن) معتقد است كه مسیحیان امروزه نیازمند فهمی جدید از فعل روح القدس هستند.

مسیحیت بدون مطلقها
رینولد برنهارت
Bernhardt, Reinhold, Christianity without Absolutes, London: Scm Press and Valley Forge, PA: Trinity Press International, 1994.
این كتاب كوچك به خوانندگان كمك می كند تا وضعیت و موقعیت كثرت گرایی دینی در آلمان معاصر را بشناسند و از آن آگاهی حاصل كنند. برنهارت تاثیر مخرب الهیدانان آلمانی را بر نسل پیشین در این حوزه تصدیق می كند. مع الوصف، هنوز، برخی داوریهای بحث انگیز مانند تمایز نهادن میان ادیان جهان و حركتهای جدید دینی به چشم می خورد.

ایمان مسیحی و ادیان غیر مسیحی
ای. سی. بوكه
Bouquet, A. C. , Christian Faith and Non-Christian Religions, 1958.
بوكه (كشیش انگلیكن دانشگاهی واقع در كمبریج) در زمان خود یك پدیده به شمار می آمد. وی اثری پدید آورد كه مجموعه مسائل دامنگیر امروز ما در آن پیشگویی شده بود (دو منتخب ادیان تطبیقی و كتب مقدس جهان، چاپ انتشارات پنگوئن از پرفروش ترین كتابهای دهه های چهل و پنجاه بودند). بوكه از مسیح شناسی مبتنی بر لوگوس دفاع می كند و معانی و اشارات ضمنی آن را در این كتاب شرح می دهد.

طرفین گفتگو: مسیحیت و دیگر ادیان جهان
ارنولف كمپس
Camps, Arnulf, Partners in Dialouge: Christianity and Other World Religions, Maryknoll, NY: Orbis Books, 1983.
كمپس، متعلق به فرقه فرانسیسیان و استاد مسیح شناسی در هلند است. این كتاب ترجمه انگلیسی كتاب ارزشمندی است كه چاپ اصلی آن توسط انتشارات داچ صورت گرفته است. این كتاب دربردارنده تفكر مسیح شناسانه پراهمیتی است كه مقدمه ای سودمند در باب مفهوم زایشگری را دربر دارد.

مسیح در عصر كثرت گرایی
جان. بی. كب
Cobb Jr. John B. , Christ in a Pluralistic Age, Philadelphia: Westminster press.
كب الهیدان پویشی معروف، متعلق به مكتب یونایتد متودیست، مسیح را چنین معرفی می كند: «مسیح راهی است كه هیچ طریقی را نفی نمی كند.» وی با در نظر آوردن مسیح به عنوان «تحول خلاق در الهیات» (عنوان بخش دوم كتاب) الهیات مبتنی بر لوگوس را به میان می آورد كه درونمایه های ویژه خود را از اندیشه های وایتهد وام می گیرد. برای دستیابی به آخرین اطلاعات از این موضع بنیادی به جستارهای كب به نامهای «به سوی الهیات جهانی ناظر به همه ادیان» و «تجدید نظر در انگاره منحصر به فرد بودن مسیحیت» رجوع كنید.

گفتگو با پیروان دیگر مذاهب
جیمز- الیویا كاگسول
Cogswell, James and Olivia, Dialouge with People of Other Faiths,NY: The Division of Overseas Ministries of the N. C. C. C. in the USA,1986.
این كتاب مجموعه ای ارزشمند است از گفتگوهای بین مذاهب و معارضه الهیات ادیان در بافت و بستر امریكایی آن.

كثرت گرایی: چالش با ادیان جهان
هارولد جی. كاوارد
این اثر منبع ارزشمندی است كه تبیین واضح و نظام مندی از نگرش های هر یك از ادیان بزرگ جهان نسبت به دین دیگر را ارائه می دهد. كاوارد استاد مطالعات ادیان در كالرجی و كشیش كلیسای متحد كاناداست.

به سوی الهیات ناظر به همه ادیان
گلین ریچاردز
Richards, Glyn, Towards a Theology of Religions, London and NY: Routledge, 1987.
این كتاب بررسی دقیق علمی در حوزه كثرت گرایی دینی است. ریچاردز در این كتاب، پاسخ های نوارتدوكسی، نسبی گرایانه، شمول گرایانه، گوهرگرایانه، كاتولیكی، سنخ شناسی پویا و مبتنی بر گفتگو و مسیح مدارانه به كثرت گرایی دینی را به بحث می گذارد. ریچاردز در باب امكانهای مختلف برای دستیابی به معیار مستقل حقیقت بحث می كند و به این نتیجه می رسد كه رویكرد مبتنی بر گفتگو، بر این اساس كه وحی های گوناگون وجود دارد، تشخیصی صحیح است و بنابراین چنین رویكردی می تواند پاسخی مقبول به كثرت گرایی دینی باشد.

یك مسیح و چند دین، به سوی مسیح شناسی اصلاح شده
استنلی سامارتا
Samartha, Stanley J. , One Christ, Many Religions: Toward a Revised Christology, Maryknoll, NY: Orbis Books, 1991.
استنلی سامارتا پس از ترك واحد گفتگوی ادیان شورای جهانی كلیساها در سال 1991 به هند بازگشت. جایی كه هم درگیر فعالیت های عملی بین ادیان بود و هم در گیر و دار تفكرات عمیق الهیاتی. در این مرحله تلاش او متوجه یك تنسیق مسیح شناختی شد كه قاطبه مسیحیان را قادر می ساخت هم به مسیح مؤمن باشند و هم دیگر طرق دینی را به رسمیت بشناسند.

گفتگویی در باب گفتگو: تاملاتی در مورد مواجهات بین ادیان
اسرائیل سلوانیاگام
Selvanayagam, Israel, A Dialogue on Dialogue: Reflections on Interfaith Encounters, Christian Literature Society Madras, 1995.
سلوانیاگام اندیشمندی از نسل جدید رهبران و پیشروان مطالعه ادیان و گفتگوی بین ادیان است كه اندیشه های ژرفی در باب فرآیند گفتگو چه در هند دیروز و چه در هند امروز منعكس می كند. وی نه تنها عضو گروه تحقیق دفتر ارتباطات بین ادیان است بلكه در حال حاضر استاد الهیات در بریستول بریتانیا است. وی همچنین در سطح بین المللی ناظری دقیق النظر در گفتگوی ادیان به شمار می رود.

بصیرتهای انجیلی ناظر به گفتگوی ادیان: منبعی برای مداقه و تامل
اسرائیل سلوانیاگام
Selvanayagam, Israel (e. d), Biblical Insights on inter-faith Dialogue: Source Material for Study and Reflection, Bangalore: The Board for Theological Tex Books Programme of South Asia (Through the BTSSC Office P. O Box 4635, 63 Miller's Road.
بنابر آنچه آبراهام در پیش گفتار كتابش می گوید در انجیل قطعاتی وجود دارد كه به طور مسلم با یك فهم همدلانه و شفقت آمیز از دیگر سنتهای دینی ناسازگار است. اما سلوانیاگام در كتاب خود مدعی است كه به بخشهایی از انجیل واقف شده كه مبانی ای را در مورد یك رویكرد شمول گرا به دیگر ادیان فراهم می كند. وی و همكار نامبردارش كاری برجسته را در هم سنجی این مطالب انجام داده اند. به زحمتش می ارزد كسانی كه در بیرون هند هستند، سعی بلیغ كرده و این كتاب ارزشمند و ستودنی را به دست آورند.

الهیات سیستماتیك مسیحی در یك بستر جهانی
نینیان اسمیت واستیون كنستانتین
Smart, Ninian, Konstantine, Steven, Christian Systematic Theology in a World Context, London: Marshal Pickering Harper Collins, 1991.
اسمارت پروتستان مذهب و كنستانتین ارتدكس مذهب، به معرفی الهیات سیستماتیكی كه علیه پیشینه جهان كثرت گرای دینی پی ریخته شده، می پردازند. هردوی آنها در این كتاب با استفاده از بصیرت های بودایی، هندویی و مجموعه ای از دیگر مذاهب می كوشند چهره ای بدیع از مسیح در دنیای متجدد ترسیم كنند. اگر گفتگوی بین ادیان (همان طور كه برخی از ما آرزوی آن را داریم) بخواهد وسیله ای شود برای دستیابی به یك گواه متقابل اصیل، احتمالا باید در راستایی كه آنها ارائه داده اند، سیر كند.

زنان در گفتگوی ادیان
مائورا اونیل
O'Neill, Maura, Women Speaking, Women Lestening: Women in Interreligious Dialogue (Faith Meets Faith Series), Maryknoll, NY: Orbis Books, 1990.
اگر گفتگوی ادیان در پی متكثر شدن است و بر آن است كه شامل آن چیزی شود كه جان هیك از آن به طرق مختلف و ملموس حیات انسانی در جهان تعبیر می كند، چرا بیشترین سهم در این گفتگو از آن مردان بوده است؟ اونیل یك اصلاحیه و تحدی و معارضه نوینی را در مورد وجه نظری و عملی گفتگوی بین مذاهب توصیه می كند.

مسائل ناظر به حقانیت دینی
ویلفرد كنتول اسمیت
Smith, Wilfred Cantwell, Questions of Religious Truth,NY: Charles Scribner's Sons and London, Collancz, 1967.
این كتاب مشتمل بر سه مقاله سودمند است كه در عین حال هم مهم هستند و هم به جا و مناسب: 1) آیا قرآن كلمه خداست؟ 2) آیا ادیان می توانند حق یا باطل باشند؟ 3) مسیحی اسم است یا صفت؟ در وهله اول مطالعه این كتاب افراد غیر متخصص را یك راست به كنه اندیشه اسمیت می برد و در وهله دوم خواندن آن توسط افراد متخصص، ایشان را متفطن به این امر می كند كه ما چه بسیار مدیون اندیشه اسمیت هستیم.

معنا و غایت دین: رویكردی جدید به سنتهای دینی بشر
ویلفرد كنتول اسمیت
Smith, Wilfred Cantwell, The Meaning and End of Religion: A New Approach to the Religious Traditions of Mankind,NY: Macmillan.
كتاب معنا و غایت دین اثری كلاسیك است كه به اعتقاد برخی، اسمیت در آن موفق به تكوین و توسعه بعضی مقولات اندیشه ای شده است كه مسیحیان را قادر می سازد حق پیروان دیگر ادیان را ادا كنند. او در مرتبه نخست به ما تعلیم می دهد كه از تشخص بخشیدن به سنت های دینی بپرهیزیم (خاصه تاكید می كند كه دو آیین بودا و هندو دارای هویت های مستقل، در حد ذات خود، نیستند) و بنابراین بیشتر باید جویای «دینی كه متعلق به شخص است» باشیم و نه «دینی كه شخص به آن تعلق دارد.»

به سوی یك الهیات جهانی: ایمان و تاریخ مقایسه ای ادیان
ویلفرد كنتول اسمیت
Smith, Wilfred Cantwell, Towards a World Theology: Faith and Comparative History of Religion, London: The Macmillan Press Ltd. , 1981
اسمیت بیان می كند كه امروزه دستیابی به الهیاتی جهانی اساسا امری بایسته و ضروری است. این كتاب، نقطه شروع خوبی برای راه یافتن به اندیشه های جدید اسمیت است.

به سوی الهیات جهانی ادیان
لئونارد سودلر
Swidler, Leonard (ed. ), Towards a Universal Theology of Religion, Maryknoll, NY: Orbis Books, 1987.
در این كتاب موضوعات مناسبی از دیدگاههای ارتدوكس، كاتولیك و پروتستان و نیز پاسخ های درخوری از دیگر سنن دینی وجود دارد. كب، پنیكار، كونگ و اسمیت از جمله برخی نویسندگان این مجموعه به شمار می روند.

مرگ یا گفتگو؟: از عصر تك گویی به عصر گفتگو
لئونارد سودلر، جان بی. كب، پل اف. نیتر، مونیكا كی. هلوینگ
Swidler, Leonard; Cobb Jr. John B. ; Knitter, Paul F; Hellwing, Monika K: Death or Dialogue?: From the Age of Monologue to the Age of Dialogue, London: SCM Press and Philadelphia: Trinity Press International, 1990.
این كتاب بازتاب روش شناسانه مهمی است از اندیشه های چهار طرفدار و نماینده پیشرو در زمینه گفتگوی ادیان.

رسالت مسیحی و گفتگوی بین ادیان
پل موزس و لئونارد سودلر
Moyzes, Paul and Swidler, Leonard (eds. ), Christian Mission and Interreligious Dialogue, Lewiston,NY: The Edwin Mellen Press, 1990.
طیفی حقیقتا وسیع از مجموعه مقالاتی در باب نزاع مربوط به تبلیغ یا گفتگو كه در متن ساختاری عمدتا كاتولیكی ارائه شده اند. با وجود این تعداد زیادی از نویسندگان این كتاب از قبیل اندرسون، كریج، توماس و دیگران پروتستان مذهب هستند.

گفتگو با دیگران: گفتگوی ادیان
دیوید تریسی
Tracy, David, Dialogue with the Other: The inter-Religious Dialogue, Crand Rapids, Ml Erdmans and Louvain: Peetens Press, 1990.
دیوید تریسی یكی از الهیدانان بزرگ كاتولیك در امریكاست. وی در این كتاب به صورتی مؤثر مسائلی را كه ما در گفتگوی ادیان با آنها مواجه هستیم، منعكس می كند. به عنوان مثال چنین بیان می كند: «به اعتقاد من شیوه عملی گفتگوی ادیان صرفا دارای یك بعد دینی نیست. این تجربه ای دینی است. از این رو خواسته های "انسان دگرگون شونده" پنیكار و دیگر اندیشمندان مسیحی برای من هیچ گاه تا این حد معنادار نبوده است.»

دین من و دین همسایه من: دستاوردهای الهیاتی از طریق گفتگوی بین مذاهب، یك راهنمای مطالعاتی، شورای جهانی كلیساها
World Council of Churches, My Neighbour's Fiath and Mine: Theological Discoveries through Interfaith Dialogue, A Study Guide, Geneva, WCC, 1986.
این كتاب به عنوان راهنمای مطالعاتی برای اعضای شورای جهانی كلیساها تدوین شده است. این سند به گروههای پژوهشی مسیحی كه می خواهند راهشان را در مسائل الهیاتی دیگر ادیان پیدا كنند شور و نشاط می بخشد.

منـابـع

کلیــد واژه هــا