صفوان بن یحیی بجلی کوفی سابری

از اصحاب امام هفتم، امام هشتم و امام نهم شیعیان (ع) فقیه مسلم و محدث موثق و از اصحاب اجماع.
لقبش: ابومحمد از اهالی کوفه و از موالیان بجلیه یعنی با آنها هم پیمان بود.
گفته شده سابری (فروشنده جامه های نرم و ظریف) است.
پدرش: یحیی بجلی (بلخی) از راویان امام ششم حضرت جعفر الصادق (ع) که در نزد آن حضرت بسیار محبوب بود و منزلت داشت.
صفوان وکیل امام رضا (ع) و امام جواد (ع) نیز بود و خصوصا در نزد حضرت رضا (ع) جایگاه و منزلتی خاص داشت و جلالت شأنش زیاده از آنست که ذکر شود.

فضایل و سجایا
مورخین گویند وی از دانشمندان بزرگ و معتبرترین راوی و پارساترین مردم در زمانش بود.
1- بسیار زاهد و متقی و ورع زیاد داشت به طوری که در یکی از مسافرت هایش در بازگشت از سفر مکه به کوفه یکی از دوستانش به او گفت: «دو دینار امانت مرا به کوفه ببر و به خانواده ام بده.» وی گفت: «شتری که من بر آن سوار هستم کرایه است و مال خودم نیست باید از صاحب آن اجازه بگیرم.» و تا اجازه نگرفت آن دینار را در بار خود نگذاشت.
2- از عباد آن زمان و بلکه اعبد مردم دوران خویش نزد اهل حدیث بود. هر روز 150 رکعت نماز می خواند و سالی 3 ماه روزه می گرفت و سالی 3 بار زکات مالش را می داد. البته این گونه عبادتش به دلیل پیمانی بود که با دو نفر از دوستانش (عبدالله بن جندب و علی بن نعمان) داشت.
پیمان چنین بود:
صفوان با این دو نفر که از دوستان عزیز و مؤمنش که در تجارت هم شریک بودند روزی در مسجدالحرام پیمان بستند هرگاه یکی از آنها زودتر از دنیا رفت دیگری نمازها و روزه و اعمال عبادیش را انجام دهد. اتفاقا آن دو نفر زودتر از او فوت کردند و لذا وی بر آن عهدش روزی صد و پنجاه رکعت نماز (یعنی سه بار نمازهای واجب و نوافل در شبانه روز) را ادا و تمام عبادات دیگر و هر کار خیر و نیکی را به آن دو، سه برابر انجام و ثوابش را برای آنها هدیه می کرد.
3- از اصحاب اجماع بود و اهل حدیث و فقه به امانت، فقاهت، صداقت و وثاقت او اعتماد داشته و به صحت احادیث مشهور و اخبار و روایاتش مطمئن و معتبر بود.
فقهای ما به احادیث او عمل کرده و نامش در نزد آنها و در همه جا با تکریم و تجلیل ذکر شده است بعد از شهادت امام هفتم (ع) و امامت حضرت رضا (ع) او گرفتار واقفیه نشد با اینکه آنها مبلغ زیادی پول خرج کردند تا او منکر امامت امام هشتم (ع) شده و او را با خود همراه کنند ولی صفوان به آنها توجهی ننمود و نظرشان را رد کرد.
وی بدون واسطه از حضرت رضا (ع) روایات زیادی اخذ کرده که در اصول و فروع کافی و کتب دیگر موجود است. نیز از حضرت امام جواد (ع) نقل حدیث داشته و به گفته شیخ طوسی از چهل نفر از اصحاب امام ششم (ع) روایت کرده است.

آثار
از حضرت موسی بن جعفر (ع) مسائلی نقل می کند که در کتاب "مسائل عن ابی الحسن موسی (ع)" می باشد. آثار زیاد دیگری از او بر جای مانده که رقم آن را تا 30 کتاب گفته اند. از جمله: کتابهای حسین بن سعید، کتاب الصلوة، کتاب الحج، کتاب الشراء و البیع، کتاب الطلاق، کتاب البشارت المؤمن، کتاب الوصایا، کتاب الآداب، کتاب الفرائض، کتاب العتق و التدبیر، کتاب التجارات، کتاب المحبة و الوظائف و کتب دیگر..
صفوان بن یحیی در سال 210 ه.ق در مدینه از دنیا رحلت نمود.
امام نهم حضرت جواد (ع) برای او حنوط و کفن فرستاد و به عموی خود اسماعیل بن موسی امر فرمود که نیابتا از طرف آن حضرت بر او نماز بخواند. امام (ع) برای او طلب رحمت کرده و دیانت او را ستودند.
از معمر بن خلاد منقول است که حضرت ابوالحسن (ع) فرمود: «اگر دو گرگ حریص در کشتن گوسفندانی که شبان های آنها (چوپان) با آنها نباشد واقع شود ضررشان از حب ریاست و جاه طلبی در دین شخص مسلمان بیشتر نیست و کمتر است.»
آنگاه فرمود: «اما صفوان ریاست را دوست نمی دارد.»

منـابـع

کلیــد واژه هــا