لزوم آگاهی از مبانی حکمت متعالیه برای ورود به بحث معاد

مسائل معاد قدری غموض و پیچیدگی دارد و با مطلب فلسفی و مجرد براهین آن به تنهائی، اقامه آن مشکل است و سر مطلب این است که: معاد از ماوراء عالم حس و شهادت گفتگو دارد، و برای کسانیکه به هیچ وجه من الوجوه با آن عوالم و نشـآت آشنائی ندارند و صرفا بر اساس قیاس و برهان میخواهند آن مسائل را بررسی نمایند، آسان بنظر نمیرسد؛ و لذا غالبا از مسائل عرفان و شهودات اهل شهود و مکاشفات اهل حق و روایات وارده از معصومین (ع) و آیات قرآنیه استمداد می شود؛ و حقا آنها راهگشای خوبی برای تأیید و تعیین حدود برهانیه هستند. و برای کسانیکه از علوم عقلیه و حکمت متعالیه اسلام بهره کافی ندارند، انغمار و خوض در این مسائل بطریق استدلال و برهان خطر دارد؛ چون مانند متکلمین نتائج ادله آنها عقیم؛ و به عوض پاسداری از عقائد حقه شیعه و اسلام و حفظ و حراست آنها از گزند آفات ملحدین و مغرضین و معاندین، آن اصول متقنه و حقه و واقعیه را بطور سخیف و بی بنیان و بدون بنیادی معرفی می کنند؛ و در نتیجه با طرح این مسائل غامضه و عدم کفایت فکری آنان، موجب بی اعتقادی مردم و اهل دقت می شوند.
صدرالمتألهین میفرماید: برای اهل نظر و بحث در امر معاد اثباتا و نفیا، مباحثات و مشاجراتی از دو طرف پیش آمده است که بیان آنها موجب اطاله سخن بدون فائده می باشد. و آنچه متکلمین در این مقام بحث نموده اند، وافی به الزام خصم و سیطره بر انکار او نخواهد بود، پس چگونه با آن، حقیقت مرام و مقصود روشن گردد و حق کلام در این مسائل ادا شود. و بنابراین برای کسانیکه در این امور اعتقادیه به مجرد بحث کلامی اکتفا می کنند بهتر است از این منکرین معاد و انکارکنندگان احکام شریعت -به جهت آنکه أفهام و مدارک آنان از ادراکش قاصر است - چنین استفسار کنند که: آیا آنها مدعی هستند که معاد ممتنع است، یا جواز و امکان آنرا منع می کنند؟!
و بنا بر صورت اول به آنها گفته شود: بر عهده شماست که برای اثبات مدعای خود، اقامه برهان و بینه کنید! و البته از بینه و برهان در گفتار شما هیچ عین و اثری نیست.
و بنا بر صورت دوم: هر چیزی که ظاهرش از استحاله و امتناع برکنار است، آیات الهیه و أخبار نبویه -که از گوینده مقدس و پاکیزه ای که از شوب غلط و دروغ مصون است وارد شده است- قائم مقام براهین هندسیه در مسائل تعلیمیه و دعاوی حسابیه خواهد بود.

منـابـع

کلیــد واژه هــا