اعلام تعداد دشمن در خواب به پیامبر اکرم

پیامبر (ص) پیش از رویارویی با دشمن، آنان را در رؤیا دید، و خدا آنها را کمتر از آنچه بودند، به او نشان داد، و اگر فراوان نشان می داد، دو اشکال پیش می آمده که آیه متذکر آنها است: «إذ یریکهم الله فی منامک قلیلا و لو أراکهم کثیرا لفشلتم و لتنازعتم فی الأمر و لکن الله سلم إنه علیم بذات الصدور؛ [یاد کن] آن گاه که خداوند تعداد آنان را در خوابت به تو اندک نشان مى داد و اگر شمارشان را بسیار نشان مى داد مسلما سست مى شدید و حتما در کار [جنگ] منازعه مى کردید، ولى خدا [شما را] به سلامت داشت، چرا که او به راز دل ها آگاه است.» (انفال/ 46)
کلام در این آیه به تقدیر کلمه "اذکر" معنایش این است که "به یاد آر آن موقعى را که خداوند دشمنان تو را در خواب در نظرت اندک وانمود" و اندک نشان داد نشان براى این بود که دلهایتان را استوار نموده و درونتان را آرامش بخشد، چون اگر نفرات ایشان را در نظرت زیاد جلوه مى داد و تو مؤمنین را از نیروى ایشان خبر مى دادى قهرا از ضعف و کمى عده خود دچار سستى و اضطراب مى شدند، و در اینکه آیا در چنین شرایطى با لشکر انبوه کفار مصاف شوند یا نه اختلاف مى کردند، ولیکن خداى تعالى با اندک نشان دادن ایشان شما را از سستى و اختلاف نجاتتان داد، چون او به ذات الصدور یعنى به دلها آگاه است، و خوب مى داند که براى اطمینان یافتن و استوارى و نیرومند شدن دلها چه چیز شایسته است.
در آیه ی یاد شده به این دو کاری که خدا در پرتو کم نشان دادن تعداد دشمنان، مسلمانان را از آن مصون داشت عبارت است:
الف: «لفشلتم: سست می شدید.»
ب: «ولتنازعتم: در شروع نبرد به اختلاف برمی خاستید.»
برای جلوگیری از این دو حادثه پیامبر (ص) آنان را در رؤیا کمتر از آنچه بودند دید.
نکته ی جالب توجه این است که سستی و اختلاف و دو دستگی را به مسلمانان نسبت می دهد و این هم می رساند که تقلیل جمعیت و تکثیر مشرکان، در شخص پیامبر مؤثر نبود ولی از آنجا که پیامبر (ص) خواب خود را به یاران خویش نقل می کرد، اگر آنان را فراوان می دید و آنها را در جریان امر قرار می داد، طبعا سستی در نبرد، و اختلاف دراقدام به جنگ، رخ می داد.
به خاطر همین نکته در جمله ی شرطیه «و لو أراکهم» پیامبر را مورد خطاب قرار می دهد و در جمله ی جزائیه «لفشلتم و لتنازعتم» خطاب را متوجه مسلمانان می سازد تا روشن شود که کم نشان دادن دشمن در خواب پیامبر (ص) به منظور جلوگیری از سستی و اختلاف مسلمانان بود، و هیچ ارتباطی به پیامبر نداشت.