اصالت همزیستی مسالمت آمیز با پیروان ادیان الهی در اسلام

بی شک صلح و امنیت در پرتو همزیستی مسالمت آمیز بشریت به ارمغان خواهد آمد. یقینا همه ادیان آسمانی و پیامبران الهی مروج توحید و منجی بشریت و منادی صلح، امنیت و رفتار محبت آمیز نسبت به پیروان دیگر مذاهب می باشند. ولی پیروان ادیان با گذشت زمان و در اثر دوری از رهبری اولیای خدا، به تدریج انحرافاتی را پذیرا شده و گاه تحت تأثیر ملل دیگر، منکر زندگی مسالمت آمیز با پیروان دیگر مذاهب شده اند؛ چنان که پیروان دین یهود و مسیحیت به نژادپرستی روی آورده و در این راستا جنگ های زیادی به راه انداختند و انسان های فراوانی را به قتل رساندند و البته باید گفت در این زمینه یهودیان شدت عمل بیشتری داشته اند و در قوم یهود تضاد با حقوق بین الملل به نحو واضح مشاهده می شود؛ آنان علاوه بر این که معتقد به برتری نژاد خویش می باشند، دیگر ملل را در خدمت خود می انگارند. اما از نظر اسلام، صلح و همزیستی مسالمت آمیز انسان ها با عقاید و مذاهب گوناگون، یک ارزش و هدف است و اعلامیه ی جهانی اسلام آیه ی 64 سوره ی آل عمران می باشد که می فرماید:«قل یا اهل الکتاب تعالوا الی کلمت سواءبیننا و بینکم الا نعبد الا الله؛ بگو اى اهل كتاب بياييد بر سر سخنى كه ميان ما و شما يكسان است بايستيم كه جز خدا را نپرستيم». سیره ی عملی پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) نیز بر رفق و مدار استوار بوده است.

مفهوم همزیستی مسالمت آمیز
همزیستی مسالمت آمیز در اصطلاح حقوق بین الملل عبارت است از: «نحوه مناسبات، بین ممالکی که دولت های آنها دارای نظام های اجتماعی و سیاسی مختلف هستند؛ یعنی، رعایت اصول حاکمیت، برابری حقوق، مصونیت و تمامیت ارضی هر کشور کوچک یا بزرگ، عدم مداخله در امور داخلی سایر کشورها، احترام به حقوق کلیه ی ملت ها در انتخاب آزاد نظام اجتماعی خویش و فیصله ی مسائل بین المللی از طریق مذاکره». به بیان دیگر، حق همزیستی مسالمت آمیز دارای دو بعد است؛ از نظر حقوق بین الملل عمومی عبارت است از: «مناسبات دوستانه بین ملت ها و دولت ها بر اساس شناسایی یکدیگر، برابری حقوق، عدم مداخله و حل و فصل مسالمت آمیز اختلاف ها». و از نظر حقوق بین الملل خصوصی عبارت است از: «به رسمیت شناختن اقلیت های دینی و قومی در داخل یک سرزمین، احترام به حقوق آنها، آزادی در انجام فعالیت های دینی و مذهبی».
پاره ای از نویسندگان مانند منتسکیو، متفکر فرانسوی، اسلام را دین شمشیر می دانند. وی در روح القوانین می گوید: «یکی از بدبختی های بشر، این است که هر فاتحی دیانت خود را بر جامعه ی مغلوب، تحمیل می کند. دیانت اسلام که به زور شمشیر بر مردم تحمیل شده، چون اساس آن متکی بر جبر و زور بوده، باعث بدبختی و شدت شده است». البته منتسکیو در این دروغ پردازی ها، تنها نیست، بلکه این روش اکثر خاورشناسان و اسلام شناسان غربی است. ما می توانیم به دور از تعصب و بر اساس شواهد و ادله ی روشن از قرآن، روایت و سیره پیشوایان اسلام، «اصالت حق همزیستی مسالمت آمیز در اسلام» و این که اسلام نسبت به پیروان ادیان دیگر، نهایت خوش رفتاری و سازش را به کار برده است، اثبات کنیم. گوستاولوبون می گوید: «اگر ملل مسیحی دین فاتحین خود؛ یعنی اعراب را قبول کرده، حتی زبان آنها را هم اختیار نمودند، سبب اصلی آن این بود که آنها در مقابل حکامی که تا آن وقت زیر شکنجه ی آنها بودند، حکام جدید را عادل تر و منصف تر مشاهده نمودند». وی همچنین می گوید: «تساهل مذهبی اسلام نسبت به مذاهب یهود و نصاری… خیلی به ندرت می توان در مذاهب دیگر مشاهده نمود…».

اصالت و همزیستی مسالمت آمیز در اسلام
دین اسلام، تنها منحصر به اعمال عبادی و مراسم شخصی نمی شود بلکه این دین مجموعه ای از مسائل عبادی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است. دینی که دربرگیرنده تمام اموری است که انسان در معاش و معاد، دنیا و آخرت، زندگی فردی و اجتماعی بدان نیاز دارد. این دین به رابطه ی انسان با خالق، حاکم، جامعه، خانواده، ملت خود و سایر ملت ها، اعم از مسلمان و غیرمسلمان توجه نموده است. این دین از سوی خدا و به وسیله ی پیامبر اکرم (ص) برای جمیع بشر تا روز قیامت آورده شده است. او آخرین پیامبر و اسلام آخرین دین و رسالتش جهانی است. از نظر اسلام، صلح و همزیستی مسالمت آمیز انسان ها با عقاید و مذاهب گوناگون، یک ارزش و هدف است. هدف از صلح، مصلحت گرایی نیست، بلکه خود صلح، مصلحت است؛ زیرا با زندگی فطری انسان ها سازگارتر است و در شرایط صلح، رشد و تعالی انسان و تفاهم برای رسیدن به توافق ها و سرانجام به یگانگی آیین بشری و گرایش به حق امکان پذیرتر است.
اساس روابط مسلمانان با غیرمسلمانان بر مسالمت و رفتار نیکو می باشد. اسلام هیچ گاه به پیروان خود اجازه ی قتل و کشتار پیروان مذاهب دیگر را نمی دهد و وجود عقاید مخالف، مجوزی برای رفتار خصمانه نمی باشد، بلکه اسلام به پیروان خود دستور می دهد با مخالفین رفتار مبتنی بر عدالت و قسط داشته باشند. با توجه به اصل «کرامت انسانی» در اسلام، غیرمسلمانان از آن جهت که در انسانیت با مسلمانان شریک هستند دارای احترام می باشند، هرچند در عقیده و مذهب متفاوت هستند. این موضوع کاملا مستدل و با روح آیات، روایات و سیره ی پیشوایان اسلام، هماهنگی دارد. به عبارت دیگر، در اسلام، صلح و همزیستی مسالمت آمیز با پیروان ادیان و مذاهب دیگر، به عنوان قاعده ی اساسی ملاحظه شده است.

استثنایی بودن جنگ در اسلام
همان طور که گذشت، در اسلام حق همزیستی مسالمت آمیز، به عنوان یک اصل مورد توجه است. بنابراین، جنگ یک حالت استثنایی بوده و آن در صورتی است که راهکارهای مسالمت آمیز به جایی نرسد. قرآن کریم، محاربه را برای اهداف خاصی بیان می دارد مانند، دفع تجاوز (بقره/ 193)، رفع فتنه (نساء / 75)، رفع استضعاف از ستمدیدگان (حج/ 40-39)، دفاع از سرزمین (توبه/ 13)، جنگ با نقض کنندگان پیمان، توطئه گران و آغازگران جنگ (توبه/ 13).