الکشف عن المناهج الادلة فی عقائد الملة

یکی دیگر از کتاب های ارزشمند ابن رشد که به زبان عربی و با موضوعی کلامی تألیف یافته است. مؤلف در این کتاب ابتدا شریعت را دو قسم کرده: ظاهر و مؤول و بر اساس این دو قسم به معرفی عقاید و ادله فرقه های مختلف معتقد به هریک از این دو قسم می پردازد. وی طوایف متکلمین را چهار صنف می داند: باطنیه، حشویه، معتزله، اشعریه؛ که اعتقاد هر یک از آنها به خداوند با دیگری متفاوت است و برگرفته از برداشت ظاهری یا تأویلی آنها از الفاظ شرع است.
ابن رشد در این کتاب سعی می کند تا به زعم خود عقیده ای که قصد شارع است را بنمایاند و علت رد عقیده هر یک از این چهار گروه را هم ذکر کند.
روش وی در این کتاب این است که عقیده هر یک از آنها را همراه با دلایلشان ذکر کرده سپس به روشی کلامی نظر آنها را رد می کند. در پایان کتاب هم از آنچه که تأویل آن در شرع جایز است سخن می گوید.

معرفی اجمالی نویسنده:
ابو الولید محمد بن احمد بن رشد، معروف به ابن رشد، در سال 520 هجری قمری/ 1126 میلادی در قرطبه یکی از مراکز اندیشه و علم در اسپانیا متولد شد. او در خانواده ای که سال ها مهد علم و فقاهت بود، پرورش یافت. پدر و جد پدری وی، هر دو منصب قاضی القضاة اندلس را به عهده داشتند. ابن رشد در جوانی به اکثر علوم زمان خود دست یافت و در ریاضیات، طبیعیات، نجوم، منطق، فلسفه و طب مهارت یافت. در سال 548 هجری به دعوت "عبد المؤمن" که درصدد تأسیس مدارس علمی بود، به مراکش رفت و در آن جا کتابی در طب عمومی، موسوم به "الکلیات" نوشت.
آنچنان که مشهود است، ابن رشد بنا به توصیه "ابن طفیل" در زمان ابو یعقوب (پسر و جانشین عبدالمؤمن) که مردی با فرهنگ و مطلع از فلسفه بود، به شرح آثار ارسطو پرداخت. معروف ترین کتاب وی، تفسیر او بر کتاب مابعدالطبیعه ارسطو است. در سال 565 هجری قاضی "اشبیلیه" شد و پس از دو سال، به قرطبه بازگشت و منصب قاضی القضاتی را بر عهده گرفت. پس از مرگ ابو یعقوب در سال 580 هجری، پسرش ابو یوسف ملقب به "المنصور" به جای او نشست. در آغاز، او ابن رشد را که دیگر مقامی بسیار ارجمند یافته بود، سخت مورد تکریم و احترام قرار داد؛ اما پس از 10 سال بر اثر فشار افکار عمومی و یا به واسطه غرض ورزی های شخصی، ابن رشد مورد اتهام کفر و زندقه قرار گرفت و ناگهان از چشم خلیفه افتاد لذا فرمان داد کتاب هایش را بسوزانند. سپس او را با جمعی از اهل فلسفه و علم به قبیله یهودی نشینی در 50 کیلومتری جنوب شرقی قرطبه موسوم به "السیانه" تبعید کردند. البته ابن رشد پس از مدتی با شفاعت جمعی از بزرگان اشبیلیه مورد عفو خلیفه قرار گرفت و به مراکش فرا خوانده شد. ابن رشد در مراکش در صفر سال 595 هجری قمری/ 1198 میلادی، در سن هفتاد و دو سالگی وفات یافت و بعد از سه ماه جسد او را به قرطبه بردند و در آنجا به خاک سپردند.

ساختاربندی کتاب:
- مطالب فی ان الطوائف فی العقائد الشرعیه اربعه
- مبحث فی طریق الصوفیه
- مبحث فی طریق المعتزله
- مبحث فی الوحدانیه
- مبحث فی الصفات (صفة العلم، الحیاة، الارادة، الکلام)
- فی معرفة التنزیه
- القول فی الجهة
- فی معرفة الافعال
- فی بعث الرسل
- فی القضاء و القدر
- فی الجور و العدل
- فی المعاد و احواله
- مبحث فیما یجوز تأویله فی الشرع و ما لایجوز.