یحیی بن ضحاک سمرقندی

«یحیی بن ضحاک» از فقهاء و دانشمندان شهر سمرقند بود که در زمان حضرت امام رضا (ع) زندگی می کرد. در آن زمان، مأمون او را احضار کرده بود تا با امام رضا (ع) در امامت و خلافت مناظره کند.

مناظره با امام رضا (ع)
مأمون دوست داشت امام رضا (ع) را در مجالس بحث و مناظره شکست بدهد، اگرچه در ظاهر خلاف این را اظهار می کرد. به همین دلیل یکی از روزها فقها و اهل کلام را جمع کرده بود تا با آن حضرت در موضوع امامت گفتگو کنند.
امام رضا (ع) فرمودند: «یکی را از میان خود انتخاب کنید تا با من بحث کند.»
آنان یحیی بن ضحاک سمرقندی را که در خراسان مانند نداشت انتخاب کردند تا با آن حضرت گفتگو نماید.
امام رضا (ع) به یحیی فرمودند: «هر چه می خواهی بپرس.»
یحیی پاسخ داد: «در امامت بحث خواهیم کرد.»
نخست یحیی پرسید: «تو چگونه کسی را به امامت قبول می کنی که مردم او را ترک گفتند و کسی را که مردم برگزیدند قبول نداری؟»
امام رضا (ع) فرمودند: «ای یحیی! خلیفه اول گفت: من والی شما شدم در حالی که از شما بهتر نیستم و خلیفه دوم هم اظهار داشت بیعت ابوبکر ناگهانی انجام گرفت و اگر دیگری خواست مانند او از مردم بیعت بگیرد او را بکشید. اگر ابوبکر راست می گفت و او لیاقت نداشت خلیفه مسلمانان باشد و بیعت او ناگهانی و بدون سابقه انجام گرفت پس چرا خلافت را به دیگری واگذار کرد؟»