سیری در قرآن کریم

کتاب سیری در قرآن کریم از جمله آثار علامه بزرگوار شیخ محمود شلتوت می باشد. برای توضیح ابتدایی باید گفت نه تنها یک موضوع در یک سوره، بلکه در کل قرآن به طور پراکنده وجود دارد و برای همین است که برای دریافت مراد قرآن باید به خود قرآن مراجعه کرد. با این وجود تبیین موضوع های سوره ها که موضوع این کتاب است، کاری بس دشوار بوده و تنها از قرآن پژوهانی چون علامه شلتوت که عمری را به پژوهش در آن پرداخته اند برآمدنی است.
در این کتاب انتقال سریع آیات از موضوعی به موضوع دیگر آنقدر فراوان است که به سادگی نمیتوان تعیین کرد که هر سوره چه هدف خاصی را دنبال می کند و دریافت مقصد در هر سوره کاری بس دشوار می نماید و این راز ماندگاری این کتاب شگفت انگیز است که بر خلاف دیگر کتاب ها از نظم معمول پیروی نمی کند و خواننده را همچنان به تدبیر و تفکر وا می دارد. شیخ شلتوت از قرآن کریم تفسیری روشن و حال آنکه از اسرائیلیات ارائه نمود، اسرائیلیاتی که عامل خطرناک در تزلزل اعتقادات بسیاری از مردم بود و برداشتی نادرست از دین عرضه می کرد.
این کتاب به مناسبت تشکیل کنفرانس اندیشه های اسلامی در تهران که موضوع آن قرآن کریم بوده به چاپ رسیده است. نویسنده در لا به لای بررسی سوره ها به آیاتی که با موضوع آن در ارتباط باشد هم اشاره کرده و هیچ اشاره ای به نشانی آیات نشده است، ضمن استخراج، از ترجمه ارزشمند استاد فولادوند استفاده شده است.

معرفی اجمالی نویسنده:
امام محمود، پیشوای اندیشمند، عالم، محقق، مفسر، فقیه اصولی، ادیب لغوی مصری، پدرش محمد نام داشت. 1310 هـ.ق = 1893 م در روستای منشاة بنی منصور از توابع "آیتای آلبارود" از تجیره مصر، به دنیا آمد. چون خانواده اش اهل علم و ادب بودند تا هفت سالگی تربیت او زیر نظر پدرش بود. بعد از فوت پدر، عمویش "شیخ محمد عبدالقوی شلتوت" سرپرست او شد و او را به مکتب خانه فرستاد. در مدت کوتاهی قرآن را حفظ کرد. در سال 1906 میلادی به دانشگاه مذهبی اسکندریه رفت و سال 1918 م، فارغ التحصیل شد. آن زمان که 25 ساله بود به دلیل ممتاز بودنش در دروس، همانجا استاد دانشگاه شد. در آن سال 1919 م که انقلاب مردمی مصر به رهبری "سعد زغلول" شروع شد، شیخ با زبان و قلمش در این انقلاب شرکت کرد. سال 1928 م که "شیخ محمد مصطفی المراغی" رئیس دانشگاه الازهر مصر شده بود، متوجه شیخ شلتوت و علم و نو اندیشی او شد. از این رو، شیخ را به عنوان استاد آن دانشگاه در سطوح عالی درسی، انتخاب کرد. او مشغول تدریس بود تا در سال 1930 م مدرس مراحل تخصصی شد و در سال 1937 م، رئیس دانشگاه شریعت شد. به نمایندگی دانشگاه، او در کنفرانس بین المللی شهر "لاهه" در کشور هلند انتخاب شد. آنجا نوشتار خود را با عنوان «المسئولیته المدینه والجنائیة فی الشریعة الاسالامیه» ارائه داد که بسیار مورد توجه و تقدیر اعضای کنفرانس قرار گرفت.
شیخ شلتوت از بزرگان و پایه گذاران «دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه» است. نهادی که سعی در ایجاد دوستی و برادری و زدودن تفرقه و تشتت موجود، بین اهل تسنن و شیعه و تحکیم روابط بین مذاهب اسلامی است و از آثار مثبت «دارالتقریب» صدور فتوای شیخ شلتوت، بر جواز عمل بر طبق فقه و مذهب شیعه امامیه و جعفری است.
از مشهورترین آثار او می توان به تفسیر قرآن کریم، نهج القرآن فی بناء المجتمع، الاسلام عقیده و شریعه، الفتاوی، القتال فی الاسلام و... اشاره کرد.
در سال 1957م، قائم مقام ریاست دانشگاه الازهر شد تا اینکه از طرف رئیس جمهوری در اکتبر سال 1958 یک سال بعد "رئیس دانشگاه الازهر مصر" شد و تا آخر عمر در همین مقام و موقعیت بود.
این پیشوای دانشمند و عالم متفکر، در شب جمعه 26 ماه رجب سال 1383 هـ.ق در سن 70 سالگی برابر با 12 سپتامبر 1963 میلادی دار فانی را وداع گفت.

ساختاربندی کتاب:
مقاصد قرآن، سوره فاتحه، مردم در برابر قانون خداوند.
سوره بقره: گروه های بشری در قرآن، ضرب المثل در قرآن و...
سوره آل عمران: پاداش شهیدان، عبرت از شکست و...
سوره نساء: انسان ها همه از یک اصل هستند، سرپرستی یتیم و...
سوره انعام: نادیده گرفتن حجت ها توسط معاندان، وظیفه پیام آوران و...
سوره اعراف: شأن نزول سوره های مکی، وظیفه و حق پیام آور و...
سوره یونس: داوری فطرت، درباره قرآن، بیم و مهلت و...
سوره هود: عناصر دعوت الهی، کتابی محکم و خلل ناپذیر و...
سوره کهف: داستان ها و مثال هایی برای پند و عبرت، خبر ذوالقرنین و...
سوره مریم: زکریا و یحیی، دعای اجابت شده، داستان مریم و...
سوره طه: معنای شقاء، داستان موسی، پرسش و پاسخ و...
سوره نمل- سوره قصص: وجه نامگذاری سوره، فرعون وحشت زده، تولد موسی و...
سوره عنکبوت: مردم در برابر پیام های جدید، فرجام صبر ابراهیم، لوط و قومش و...
سوره غافر: عبرت آموزی از این داستان و...
سوره فصلت: سرکشی، همنشینان بد، قرآن، وحی خداوند به پیامبر و...
سوره شوری: وحی روح است، وحدت دین خدا و...
سوره ملک: خداوند صاحب فضل بزرگ است، نظامی استوار و...
سوره قلم: هشدار، آزمایش با ثروت و فرزندان و...
سوره حاقه: معنای حاقه، بیم و انذار، پاداش مومن و...
سوره معارج: عذابی دفع ناشدنی، عروج، فهم و اجتهاد و...
سوره نوح: دعوت نوح و اصول آن، فایده های دعوت و...
سوره جن: جن و انسان، تکلیف و مسئولیت و...
سوره مزمل و مدثر: یا ایهاالمزمل، یا ایهاالمدثر، توصیف دوزخ و...
سوره قیامت: ثمره ایمان به پاداش، نفس لوامه و...