سطری از زندگی امام صادق علیه السلام

امام جعفر صادق (ع)، امام ششم، روز 17 ماه ربیع الاول سال 83 هجری قمری ولادت یافت. نام امام صادق، چنانکه مشهور است، «جعفر» است، و کنیه وی ابوعبدالله. و به لقبهای «صابر» و «فاضل» و «طاهر» و «صادق» خوانده شده است، از همه مشهورتر، «صادق» است.
مادر امام صادق، فاطمه، ملقب به ام فروه است، دختر قاسم بن محمد ابن بکر (که از شاگردان و اصحاب نزدیک امام زین العابدین (ع) بود، و یکی از هفت فقیه معروف مدینه، «فقهای سبعه») بانوی نامبرده بسیار پرهیزگار بود و بزرگ منش. امام صادق را از جهت اینکه پس این بانو است، ابن المکرمه خوانده اند، یعنی فرزند بانوی گرانمایه.
امام جعفر صادق پس از گذشت پدر (امام محمد باقر (ع))، در سال 114 هجری قمری به امامت رسید، در سن 31 سالگی. در زمان او پایه های حکومت امویان، در اثر قیامهای هواداران آل علی و آل عباس، در سراسر بلاد اسلامی، سست گردید، و سرانجام این حکومت، در سال 132 ساقط شد و عباسیان بر مسند خلافت نشستند. در این میان، زمینه مساعدی برای نشر حقایق اسلامی فراهم آمد، و امام صادق توانست هزاران تن از مسلمانان مستعد را با روح تعلیمات اسلامی آشنا کند، و معلومات دینی و شیعی (در الاهیات، فقه، حقوق، سیاست، اخلاق و...) در اختیار جامعه اسلامی به ویژه طرفداران آل علی قرار دهد.
امام صادق، نه تنها در علم ادیان، بلکه در علم ابدان نیز مرجعیت داشت. تبحر او در طب و شیمی آن زمان به حدی بود که جابربن حیان، کیمیادان معروف مسلمان، در رساله های خویش، بارها را سرور و استاد خود خوانده است.
به طور کلی، امام صادق، در تاریخ علوم اسلامی، عنوان «معلم» دارد، زیرا بزرگان و استادان علوم اسلامی، در زمان او و پس از او، بی واسطه یا با واسطه، شاگردان او بوده اند. و چون نقش علمای اسلام، در تکمیل کردن و غنی ساختن فرهنگ و تمدن بشری معلوم است، می توانیم امام جعفر صادق (ع) را، صرف نظر از امام امامت، یکی از بزرگترین چهره های علمی و فرهنگی تمدن بشری بنامیم.
آری، امام صادق، در تاریخ اسلام، بیشتر از دیگر پیشوایان، به آموختن علوم و معارف اسلامی و تربیت فرهنگی مسلمین توفیق یافت. اگر چه در اواخر عمر به دستور خلیفه عباسی، منصور دوانیقی، از مدینه به کوفه منتقل شد و در آنجا زندانی گشت، اما در همان فرصتهای چند ساله، تا آنجا که ممکن بود به نشر تعالیم و تربیت اجتماع پرداخت، و حقوق و الاهیات و اخلاق اسلامی را به صورتی منجسم تعلیم داد. و بنابراین سابقه بود که فقه شیعی را «فقه جعفری» و مذهب شیعه دوازده امامی را «مذهب جعفری» عنوان دادند. مذهب شیعه، از این جهت دارای اصالت و صحت ویژه ای است، چون از طریق امام جعفر صادق و پدران او، متصل است به تعلیمات و گفته های پیامبر اکرم، منزه است از فتواهای من درآوردی و احکام مبتنی بر نظریات اشخاص مختلف.
درواقع، زندگانی امام جعفر صادق (ع)، در شرایط زمانی ویژه ای قرار داشت. از این جهت، امام، به عنوان یک مربی الاهی و یک پیشوای بزرگ، با مسائل بسیاری روبرو بود، مسائلی جدی و با اهمیت. و لازم بود که درباره هر یک از آن مسائل، با آگاهی و مجاهده، موضع بگیرد، و حضور تعیین کننده خود را تحقق بخشد.