پاسخ به شبهه وجوب قضای نماز والدین

روایات فراوانی وارد شده است که مردگان منتظر آثار خیر زندگانند. و یا نقل شده است: مردگانی که در فشار و گرفتاری هستند، ناگهان فسحت و گشایشی را احساس می کنند، و هنگامی که از علت آن سؤال می کنند، گفته می شود: چون فلان پسر یا دختر یا یکی از بستگان و دوستانش کار خیری را به نیابت از او انجام داده یا کار خیری را خودش انجام داده و ثوابش را به روح او ایثار نموده است. و این مسأله نیابت و تبرع از همان اولین شب دفن شروع می شود، هم روحها با هم ارتباط دارند هم اعمال را ذات اقدس اله می پذیرد و خدای سبحان اعمال پذیرفته شده را به عنوان یک هدیه به آن متوفی می رساند. در مسأله تبرع و مشروعیت نیابت و اصل اهدای ثواب، هیچ فرقی بین زن و مرد نیست.
و اما درباره خصوص پدر و مادر، که چرا قضای نمازها و روزه های پدر، بر پسر بزرگ واجب است ولی قضای نمازها و روزه های مادر بر پسر بزرگ واجب نیست؟
جواب شبهه این است که اولا: اینچنین نیست که متن اسلام همین باشد که قضای نماز پدر بر پسر بزرگ واجب باشد و قضای نماز مادر بر پسر بزرگ واجب نباشد، بلکه این حکمی است که مورد اختلاف فقها است گرچه بسیاری از بزرگان فقاهت همین را فرموده اند. اما بزرگان دیگری هم فتوا داده اند که فرقی بین پدر و مادر در این جهت نیست، هم از بزرگان گذشته و هم از مشایخ فقاهت در بین متأخرین این فتوا را داده اند. به عنوان نمونه صاحب عروه، فتوا داده است که بین پدر و مادر فرقی نیست و نیز صاحب وسیله فتوا داده است که بین پدر و مادر فرقی نیست، با احتیاط لزومی گفته اند به این که حکم مادر و پدر یکی است.
ثانیا: اگر پدری مرد و پسر نداشت و تمام فرزندان او دختر بود و یا اصلا فرزند نداشت در این جهت بین پدر و مادر فرقی نیست چون پسر ندارد تا این که قضای نماز بر پسر واجب باشد پس اگر چنانچه قضای نماز پدر بر پسر واجب است ولی قضای نماز مادر بر او واجب نیست سرش این است که: وقتی این مادر دختر بود تکلیف نداشت اکنون هم که مادر شده است کسی تکلیف او را به عهده نمی گیرد یعنی آن وقت که این زن دختر بود خداوند قضای نماز و روزه پدر را به عنوان یک تکلیف زائد بر عهده او نگذاشت حالا هم که مادر شده نمی فرماید که قضای نمازهای این مادر بر پسر واجب است زیرا که: «من له الغنم فعلیه الغرم؛ کسی که سود می برد زیان نیز به گردن اوست» درهر دو جهت یک آسایش یک تخفیفی به این زن داده شده است.
و ثالثا: اگر پدری بمیرد و چند پسر داشته باشد قضای نماز و روزه او فقط بر پسر بزرگ واجب است و سایر پسرها و خواهرها از این حکم معافند، و این هم احیانا در برابر آن حبوه ای است که از پدر به پسر بزرگتر می رسد چون، بخش خاصی از اموال به نام «حبوه» مخصوص پسر بزرگ است - تسبیح و سجاده و شمشیر و مرکوب میت و... - لذا بعضی از بزرگان این مسأله را اشاره کرده اند که چون پسر بزرگ حبوه می برد یک سلسه تکالیف هم بر عهده او قرار می گیرد.