اثر تربیتی عقیده به معاد در روایات اسلامی

نه تنها در آیات قرآن که در روایات اسلامی موضوع اثر تربیتی ایمان به معاد، بازتاب گسترده ای پیدا کرده است و رابطه عمیق و ریشه دار و مستمر این دو را با یکدیگر روشن می سازد، به عنوان نمونه  به روایات زیر توجه کنید:

1- علی(ع) در نهج البلاغه می گوید: "والله ابیت علی حسک السعد ان مسهدا، او اجرفی فی الاغلال مصفدا، احب الی من ان القی الله و رسوله  یوم القیامه ظالما لبعض العباد  وغاصبا لشیء من الحطام" «به خدا سوگند اگر شب را به روی خارهای جانگداز «سعدان» بیدار بسر برم، و (روزها) در غل و زنجیرها بسته و کشیده شوم، برایم خوشتر است از اینکه خدا و رسولش را روز قیامت در حالی ملاقات کنم که به بعضی از بندگان ستم کرده، و چیزی از اموال دنیا را غصب نموده باشم».

علی (ع) بعد از این جمله ها داستان معروف برادرش «عقیل» را به میان می آورد که از شدت فقر و پریشانی به او پناه آورده بود و تقاضا داشت بر خلاف قانون عدل  اسلامی چیزی اضافه بر سهمش از بیت المال به او بدهد. اما امام قطعه آهنی را در آتش تفتیده می کند و نزدیک دست او می برد، و هنگامی که ناله عقیل بلند می شود به او می می فرماید: تو چگونه از این آتشی که حکم بازیچه را دارد فریاد می کشی؟ اما مرا به سوی آتشی می کشانی که خداوند جبار با شعله خشم و غضبش آن را برافروخته است! امواج نیرومند و تکان دهنده  ایمان به معاد و تأثیر آن در اجرای عدالت مقاومت در برابر هرگونه انحراف و گناه، در این کلمات به وضوح به چشم می خورد و نمونه زنده ای است از تجلی ایمان به رستاخیز و دادگاه عدل الهی در اعمال انسان.

2- در حدیثی از امیرمومنان علی (ع) می خوانیم: "من ایقن بالخلف جاد بالعطیه" «کسی که یقین به جانشین (و پاداش قیامت) داشته باشد در بخشش سخاوتمند خواهد بود». این حدیث نیز به خوبی نشان می دهد که ایمان به معاد انسان را سخاوتمند و بخشایشگرمی سازد.

3- در غرر الحکم از همان حضرت در عبارتی صریح و آشکار می خوانیم که فرمود: "اجعل همک لمعادک تصلح" «هم خود را در معاد قرار ده تا صالح شوی».

4- در حماسه های کربلا و عاشورا نیز می خوانیم که امام حسین(ع) روز عاشورا یاران خود را مخاطب ساخته فرمود: "صبرا بنی الکرام فما الموت الا قنطره تعبربکم عن البوس والضراء الی الجنان الواسعه واالنعیم  الدائمه فایکم یکره ان ینتقل من سجن الی قصر" استقامت کنید ای بزرگ زادگان ! چرا که مرگ (و شهادت) تنها پلی است که شما را از ناراحتیها و رنجها به سوی باغهای وسیع و نعمتهای جاویدان بهشت عبور می دهد، کدامیک  از شما ناخشنودید که از زندانی به قصری منتقل شوید؟ این سخن را امام حسین(ع) درحالی بیان فرمود که هر قدر دایره محاصره او و لشکریانش تنگتر می شد و مشکلات میدان جنگ شدیدتر می گشت چهره هائی برافروخته تر و حالتی آرامتر داشتند.

در اینجا بعضی از یارانش به بعضی دیگر اشاره کرده، می گفتند: "انظروا لا یبالی بالموت" «بنگرید او به مرگ اعتنا نمی کند و هراسی از آن ندارد». امام (ع) این معنی را شنید و سخنان فوق را بیان فرمود و سپس افزود: پدرم از رسول خدا چنین نقل کرد: "ان الدنیا  سجن المومن  وجنه الکافر، و الموت جسر هولاء الی جنانهم  وجسرهولاء الی  جحیمهم ماکذبت و لا کذبت" «دنیا زندان مومنان و بهشت کافران است و مرگ پلی است برای گروه اول به سوی بهشت، و پلی است برای گروه دوم به سوی دوزخ (این یک حقیقت است) نه دروغ می گویم، و نه به من دروغ گفته شده است».

رمز حماسه های عاشورا و شجاعت بی نظیر امام حسین(ع) و یارانش را که در تاریخ با خطوط زرین و درخشان ثبت شده است باید در همین راستا، در ایمان قوی و مستحکم آنان نسبت به معاد و زندگی جاویدان آخرت جستجو کرد.

5- تأثیر ایمان به معاد در حسن اعمال به قدری روشن و آشکار است که امیرمومنان علی (ع) تعجب می کند از کسی که ایمان به آخرت دارد و در حسن اعمال خویش نمی کوشد می فرماید: "عجبت لمن یعلم ان للا عمال جزءا کیف لا یحسن عمله".

6- این سخن را با حدیث پرمعنائی از بنیانگذار اسلام پیغمبر اکرم(ص) پایان می دهیم: "ایقن بان الجنه حق فاشتاق الیها،  وایقن بان النار حق فظهر سعیه للنجاه منها، وایقن بان  الحساب حق فحاسب نفسه" «آنها به بهشت ایمان دارند لذا مشتاق آنند (و برای رسیدن به آن تلاش در نیکیها دارند) و به آتش دوزخ  یقین دارند که حساب روز قیامت حق است، لذا به حساب خویش می رسند» (پیش از آنکه به حساب آنها برسند). احادیث در این زمینه بسیار فراوان است و آنچه در بالا گفته شد تنها گوشه کوچکی از آنها محسوب می شود، و همگی تأکید بر تأثیر عمیق ایمان به سرای آخرت در تربیت انسان دارد.