بررسی صفات ارتشیان از دیدگاه امام علی علیه السلام

در زمان مبارک امام علی (ع) به مالک اشتر درباره حکومت مصر با مطالعه صفات ارتشیان چنین برداشت می شود:
1- ارتشیان با اذن خدوندی نگهبانان رعیتند. سه نکته بسیار مهم در کلمه به اذن الله وجود دارد که حتما باید مورد توجه قرار بگیرند:
الف) اگر اذن و عنایت الهی شامل حال لشکریان نشود و آنان قدرتی را که در دست دارند (اعم از قدرت جبری و اختیاری) امانت الهی تلقی نکنند و آن را به خود بپیوندند دیر یا زود مستی و تخدیر قدرت آنان را به همان درندگان انسان نما مبدل خواهد کرد که مقام و شغل آنان برای مبارزه و ازبین بردن آن درندگان رسمیت پیدا کرده است.
ب- اگر ارتشیان به این حقیقت متوجه باشند که قدرتی که به آنان واگذار شده است امانت خداوندی است و اگر بخواهند وظیفه نگهبانی جانهای مردم را انجام بدهند، حتما باید خود را امانت دار الهی تلقی کنند، می فهمند که آنان چگونه یک کار بسیار حساس و الهی را به عهده گرفته اند. کافی است در به دست آوردن چنین روحیه انسانی- الهی نگاهی به شمشیر و بازوان علی بن ابیطالب (ع) (اسدالله و اسد رسوله) بیندازند، او در پاسخ آن دشمن قدرتمند که (در برابر علی(ع) شکست خورده و زیر پای آن حضرت قرار گرفته بود) از امیرالمومنین پرسیده بود که چرا پس از تسلط بر من، مرا نکشتی؟ فرمود: در آن هنگام که تو بر روی من خدو انداختی غضبی در درون من سر کشید که اگر در آن حال تو را می کشم در حقیقت نفس من بود که عامل قتل تو می شد نه خدا.
ج- همه لشکریان و فرماندهان باید بدانند که قضیه چنان نیست که همواره پیروزی در قدرت و اختیار آنان باشد، بلکه این خدا است که عنان همه امور به دست او است، لذا اگر روزی از حفظ حوزه ای که بایستی از آن حمایت و دفاع کنند، ناتوان گشتند، یاس و نومیدی را به خود راه ندهند، زیرا اگر آنان با کمال خلوص و صفا در راه خدا جهاد و دفاع نمودند و با تکیه بر اذن و مشیت خداوندی جنگیدند، حتی اگر یک نفر از آنان باقی نماند، باز پیروزند، زیرا ملاک پیروزی و شکست، بقاء و فنای جسمانی حمایتگران حق نیست، بلکه ملاک حرکت و تکاپو با تکیه به اذن الله، یا جست و خیز خودسرانه است که در حال اول پیروزند اگرچه یک انگشت سالم از آنان بر جای نماند و در حال دوم شکست خورده اند اگرچه یک موی از سر آنان کم نشود.
2- ارتشیان در صورتی که نیرومند و مخلص و شجاع و تکاپوگر باشند باعث عظمت و جلال و زینت زمامداران می باشند، چه در مقابل دشمنان خارجی و چه در برابر منحرفان داخلی.
3- ارتشیان هستند که با دفاع جدیدی از آرمان های دینی موجب عزت و شکوه مردم متدین می باشند، و بدیهی است که مقصود امیرالمومنین (ع) آن نیست که ارتشیان برای دین عزت می بخشند. زیرا عزت دین در ذات و قوانین و اصول و احکام آن است، و هیچ نیازی به دفاع و حمایت با اسلحه و پیکار ندارد، بنابراین، باید گفت: مقصود امیرالمومنین (ع) از کلمه عزالدین و شوکت و جلال مردم متدین می باشد.
4-ارتشیان هستند که طرق گوناگون امنیت را در جامعه هموار می کنند. حقیقت این است که بشر با همه ادعاهای ترقی و تکاملی که دارد، هنوز نتوانسته است طعم امنیت زندگی اختیاری و منطق حقیقی حیات معقول را بچشد، و اینکه امروزه در بعضی از کشورهای دنیا می بینیم که همه مردم آنها با کمال آرامش و امنیت کامل به سر می برند مستند به تحول و تکامل ذاتی آنان نیست، بلکه معلول یک عده عوامل جبری است که با کمال مهارت نمایش آزادی به آنها داده اند. کیست این حقیقت را نداند که سرخی گونه آن کشورهای فرو رفته در عیش و عشرت و سرخوشی، معلول زردی روی کشورهای ضعیف و ناتوان می باشد. این قانون را فراموش نکنید که:
ده تن از تو زرد روی و بینوا خسبد همی*** تا به گلگون می تو روی خویش را گلگون کنی
(ناصر خسرو)
امنیت حال در آن جوامع نیز معلول جریانات نفع پرستی و لذت گرایی (اتیلیتاریانیسم و هندوئیسم)، شدید است که به صورت حلقه های زنجیری اجباری، مانع از تعدی و آزار دادن به یکدیگر است. اگر روزی فرا رسد که آن عوامل جبری برداشته شود، مانند جنگ اول و دوم جهانی خواهید دید که امنیت عاریتی آنان که معلول عوامل جبری بود چگونه نابود می گردد و به جای تعاون و مساعدت به همدیگر و عمل به قانون همزیستی و اعلامیه جهانی حقوق انسان، گوشت و استخوان و پی و حتی خون یکدیگر را با کمال بیخیالی می خورند.
5- قوام رعیت و پایداری زندگی جامعه با لشکریان است، زیرا تا قدرت قاهره و نیروی بازدارنده ای در کار نباشد،نه تنها خطر خودپرستان داخلی و قدرت پرستان خارجی زندگی مردم را مختل می سازند، بلکه نبودن نیروی بازدارنده از تعدی و هجوم، خود از مهمترین عوامل وسوسه برای تعدی و هجوم قدرت پرستان می باشد، لذا می توان گفت: لشکریان مانند بازوی قوی یک مرد است که می تواند با آن بازوی نیرومند زندگی خود را از خطر نجات بدهد.