شرط دستیابی به منابع حقوقی

به استثنای معصومان (ع)، همه انسان ها ممکن است دچار لغزش و اشتباه شوند، لیکن این بدان معنا نیست که جز معصومان هیچکس نتواند به حقیقت دست یابد و منبع حقوق را کشف کند. همین که پیامبران انسان ها را به کشف حقایق فرا خوانده اند، نشان دهنده این است که طی این راه، با همه سختی هایش، فی الجمله ممکن است.
درباره طریق رسیدن به منبع حقوق، بسیار سخن می توان گفت. ولی آنچه بیش از نکات دیگر اهمیت دارد، آن است که این راه باید با کوشش و اهتمام فراوان طی شود و ذره ای سهل انگاری و تسامح در آن نفوذ نیابد. حق، خود، امری است جدی؛ و از این رو برای دستیابی به آن نیز باید کاملا جدی بود. امام علی (ع) فرموده است: «لا یدرک الحق الا بالجد؛ جز با تلاش و کوشش نمی توان به حق دست یافت.»
این جدیت ویژگی بارز حق و اهل حق است. قرآن شریف نیز که کتاب حق است، از همین ویژگی بهره دارد: «انه لقول فصل و ما هو بالهزل؛ به راستی، قرآن جدا کننده حق از باطل؛ و کاملا جدی است.»
پس کسی می تواند به منبع حقوق دست یابد که عزمی قوی و اراده ای جدی داشته باشد. از ویژگی های چنین انسانی آن است که هم در مسائل علمی و هم در موضوعات عملی، هرگز یقین و عزم را با شک و تردید در نیامیزد و مرز این دو را از یکدیگر باز شناسد. کسی که در پذیرش افکار یا در میدان عمل، تسامح می کند و به شک دل می سپارد، هرگز به قول فصل دست نمی یابد. چنین انسانی در حقیقت اسیر و هم و خیال است. اصولا زود باوری با جد و تصمیم سازگاری ندارد. البته اگر انسان همه توان خود را به کار گیرد و مجدانه در پی منبع حق رود و در عین حال دچار اشتباه گردد، خداوند او را از آمرزش خویش بهره مند می سازد. آنچه به سادگی مورد بخشش پروردگار قرار نمی گیرد، تقصیر است نه قصور.