حق خداوند بر بندگان در صحیفه سجادیه

نخستین حقی که بر فراز حقوق دیگر از آن یاد شده، حق خداوند است: «فاما حق الله الاکبر فانک تعبده لا تشرک به شیئا فاذا فعلت ذلک باخلاص جعل لک علی نفسه ان یکفیک امر الدنیا والاخره و یحفظ لک ماتحب منها؛ و اما حق بزرگ تر خدا این است که او را بپرستی و به او شرک نورزی. پس هر گاه با اخلاص، این حق را بگزاری، خداوند به عهده گرفته که در امر دنیا و آخرت تو را بی نیاز کند و آنچه را از آن میان دوست می داری، برایت پاس دارد.»
در این بیان، شرط جزئی از اصل کلی قرآنی آمده است. قرآن کریم از ما پرسیده است: «الیس الله لکاف عبده؛ آیا خداوند بنده اش را کفایت نمی کند؟» (زمر/ 36) و ما پاسخ گفته ایم: «سبحانک انت ولینا؛ تو پیراسته ای و سرپرست مایی.» (سبا/ 41)
اینکه امام سجاد (ع) بیان می کند که شرط این کفایت و سرپرستی آن است که انسان حق خدا را که بزرگ ترین حق هاست ادا کند؛ و آن حق عبارت است از شرک نورزیدن به خدا، آن هم خالصانه و ناب. کسی می تواند این توحید ناب را در جان بپرورد که در همه افت و خیزهایش خداوند را پیش چشم داشته باشد.
به جاست به تناسب این سخن، نکته زیبای مرحوم «کاشف الغطا» را یاد کنیم. او (که همانند برخی فقیهان دیگر اعتقاد دارد «بحول الله...» ادامه ذکر سجده است) بر آن است که آمدن کلمه «اقعد» [می نشینم]، همراه با عبارت «بحول الله و قوته اقوم» [با نیروی خدا و اراده او بر می خیزم] نشانگر آن است که انسان نه تنها در کارهایی چون برخاستن و خیزش که توان می طلبند، نیازمند خداست؛ بلکه در نشستن و افتادن هم که به ظاهر توان نمی طلبند، وابسته به خداست.
از این رو، انسان همواره به پروردگار نیاز دارند، و کسی که این نیاز را به یاد بسپارد، حق خدا را در خاطر خواهد داشت. از همین روست که حتی نمازگزاران در حالت نشسته یا خوابیده نیز شایسته است آن عبارت را در نماز ادا کنند.
اگر کسی به این مرحله از حق گزاری نسبت به خداوند برسد، آنگاه همه ذکرهایش همان عبارت است و همه کارهایش نماز و عبادت است. در روایت آمده است: «آن کس که همواره به یاد حق باشد، دائم الصلوه است.»
فرمایش قرآن نیز راهنمای همین معناست: «الذین هم علی صلاتهم دائمون؛ آنان که همواره درنمازند.» (معارج/ 23)
نباید پنداشت که در این آیه، سخن از «نمازگزاردن به هنگام» است. آن معنا در این آیه آمده است: «الذین هم علی صلواتهم یحافظون؛ آنان که نمازهای خود را نگهبانند.» (مومنون/ 9)
«بابا طاهر» نیز بر همین روال سروده است:
«خوشا آنان که دائم در نمازند»