آتش گرفتن کتابخانه سید شرف الدین

یکی از حوادث غم آوری که در گیراگیر مبارزات سید شرف الدین رخ داد، غارت خانه و سوختن کتابخانه شرف الدین بود. شماری از آثار این بزرگوار در آن حادثه به دست جنایتکاران روسیاه نصیب آتش گردید. شیخ آقابزرگ تهرانی، از این حادثه دردخیز اظهار تأسف می کند، و از اینکه شماری عمده از آثار قلم شرف الدین سوخته است، غمگنانه، سخن می گوید.
همچنین دیگر فاضلان و عالمانی که در ترجمه حال و شرح احوال شرف الدین قلم زده اند و زیستنامه وی را نوشته اند، به هنگام ذکر این حادثه، با سوز و گداز بسیار آن را یاد کرده اند. خود شرف الدین نیز این فاجعه غمبار را، از سر درد و سوز یاد می کرده و می گفته است:
غم از دست دادن فرزند چه بسا از دل رخت بربندد، لیکن غم از دست دادن فرزندان فکر و زاده های اندیشه، تا روزگار باقی است، باقی است.
در همین زمینه است که شیخ مرتضی آل یاسین و سید محمدصادق صدر، تألیفات و آثار علمی و تحقیقی و اسلامی شرف الدین را زیر دو عنوان برشمرده اند: «آثار برجای مانده»، و «آثار از دست رفته». تعبیر شیخ مرتضی آل یاسین چنین است:
1- لا لئه المنضوده.
2- نفائسه المفقوده.
و تعبیر سید محمدصادق صدر چنین:
1- ذخائره الخالده
2- نفائسه البائده.
این تألیفات سوخته و از دست رفته، که برای فرهنگ انسانی اسلام، زیانی بزرگ بود، بیش از 20 مجلد بوده است، و در میان فهرست آنها، به این نامها و عنوانها برمی خوریم:
1- شرح التبصره (فقه).
2- تعلیقه علی الاستصحاب.
حاشیه ای بر بحث «استصحاب»، از رسائل شیخ انصاری.
3- سبیل المومنین.
این کتاب، دارای 3 جلد بوده است، درباره امامت و تشریح حکمت هدایت «انسان هادی» و فلسفه سیاسی در اسلام. شرف الدین خود به این کتاب نظر ویژه داشته و می فرموده است: «سبیل المومنین (راه مومنان)، کتابی بود اجتماعی، سیاسی، عمرانی، و از رده بهترین کتابهایی بود که درباره امامت و سیاست اسلامی نوشته اند.»
4- النصوص الجلیه (امامت).
5- تنزیل الایات الباهره (امامت).
این کتاب درباره صد آیه، از آیات قرآن بوده است که بنا بر نوشته ها و اسناد کتب «صحاح» اهل سنت، درباره ائمة طاهرین (ع9 نازل شده است.
6- المجالس الفاخره.
آنچه از این کتاب در دست مانده و به چاپ رسیده است، بخش مقدمه آن است، چنانکه در فصل پیش اشاره کردیم. قسمت اصلی این کتاب از دست رفته است. این قسمت در 4 جلد تنظیم شده بوده است:
جلد اول- شرح زندگانی پیامبر اکرم (ص).
جلد دوم- شرح زندگانی امام علی، و حضرت زهرا، و امام حسن مجتبی (ع).
جلد سوم – شرح زندگانی امام حسین (ع).
جلد چهارم – شرح زندگانی دیگر امامان.
7- زکاة الاخلاق
قسمتی از آن، در مجله «العرفان» انتشار یافته است.
8- تعلیقه علی صحیح البخاری
9- تعلیقه علی صحیح مسلم.
گفته اند: از این دو حاشیه که شرف الدین بر «صحیح بخاری» و «صحیح مسلم» نوشته است، به خوبی دامنه اطلاعات وسیع او از احادیث اهل سنت نیز روشن می شود، و هم نیروی تحقیق و تشخیص و قصاوت او درباره صحت و سقم حدیث، و روش عمیق او در بحث و تحلیل.
10- تحفة المحدثین.
نام کامل این کتاب چنین بوده است: «تحفة المحدثین، فی من أخرج عنه السنه من المضعفین». یعنی: هدیه ای برای اهل حدیث، در شناخت روایان ضعیفی که در «صحاح سته» از آنان حدیث نقل شده است. شیخ مرتضی آل یاسین می گوید: «این کتاب نوشته ای بوده است ابتکاری درباره حدیث، و بیسابقه در فن نقد حدیث.»
صحاح ست، یعنی: شش کتاب حدیث صحیح. بنابراین نامگذاری، احادیث این شش کتاب همه باید «صحیح» باشد لیکن شرف الدین در کتاب «تحفة المحدثین»، راویان ضعیف و غیر قابل اعتمادی که از آنان در این شش کتاب، حدیث نقل شده است با سند و مأخذ معرفی کرده بوده است.