موضوعات قرآنی

قرآن درباره بسیاری از مطالب بحث کرده و در این میان روی بعضی از مطالب زیاد تکیه کرده است و روی بعضی دیگر کمتر. از جمله مسائلی که در قرآن مورد بحث قرار گرفته خدای جهان و جهان است. باید ببینیم قرآن خدا را چگونه می شناسد. آیا این شناسایی فیلسوفانه است یا عارفانه؟ آیا به سبک سایر کتاب های مذهبی نظیر تورات و انجیل است یا آنکه شکل مکاتب هندی را دارد؟ و یا اساسا از یک شکل و شیوه مستقلی در شناسایی خدا برخوردار است.
یکی دیگر از مسائل مطرح شده در قرآن، مسئله جهان است. باید بررسی کنیم که دید قرآن درباره جهان چگونه است؟ آیا خلقت و جهان را عبث و بازیچه می داند یا آن را بر حق می داند؟ آیا جریان عالم را بر اساس یک سلسله سنن و نوامیس (قوانین) می داند یا آن را بی قاعده و گزاف می شمارد آن طور که گویی هیچ چیز شرط هیچ چیز نیست.
از جمله مسائل کلی مطرح شده در قرآن مسئله انسان است. باید نظر قرآن را در مورد انسان تحلیل کرد. آیا قرآن درباره انسان با خوش بینی سخن می گوید یا دید منفی و بدبینانه ای نسبت به او دارد؟ آیا انسان را حقیر می شمارد یا برای او کرامت و عزت قائل است؟
مسئله دیگر مسئله جامعه انسانی است. آیا قرآن برای جامعه انسانی شخصیت و اصالت قائل است یا آنکه صرفا فرد را اصیل به حساب می آورد؟ آیا جامعه از دید قرآن حیات و موت و ترقی و انحطاط دارد یا آنکه همه این صفات تنها درباره افراد صادق است؟ در همین زمینه مسئله تاریخ تا چه اندازه است؟
مسائل بسیار زیاد دیگری در قرآن مطرح است که در اینجا فهرست وار به چند تای آن اشاره می کنیم، از جمله این مسائل نظر قرآن درباره خودش است. و بعد مسئله پیامبر (ص) در قرآن و اینکه قرآن پیامبر را چگونه معرفی می کند، با او چگونه سخن می گوید و... مسئله دیگر تعریف مؤمن در قرآن و صفات مؤمنین است و به همین ترتیب.
هر کدام از این بحث های کلی البته شعبه ها و شاخه هایی دارند. به عنوان مثال وقتی درباره انسان بحث می کنیم طبعا در خصوص اخلاق نیز باید سخن بگوییم و یا وقتی از جامعه صحبت می کنیم ناگزیر باید از روابط افراد و مسئله امر به معروف و نهی از منکر، مسئله طبقات اجتماعی و... سخن به میان بیاوریم.