انواع دوست و دشمن از نظر امام علی (ع)

از کلمات امام علی (ع) است: «اصدقاؤک ثلاثة، و اعداوک ثلاثة»؛ «تو سه نوع دوست و سه نوع دشمن داری.»، «فاصدقاؤک: صدیقک و صدیق صدیقک و عدو عدوک»؛«دوستان تو یکی آن کسی است که مستقیما دوست خود تو است، دومی دوست دوست تو است، سومی دشمن دشمن تو است»، «و اعداؤک: عدوک و عدو صدیقک و صدیق عدوک»، «دشمنان تو عبارت است از آنکه مستقیما با خود تو دشمن است و آنکس که دشمن دوست تو است و آن کسی که دوست دشمن تو است.» (نهج البلاغه، حکمت 295)
مقصودم از نقل این کلام این بود که یکی از انواع دوستان، دشمن دشمن است. علت اینکه دشمن دشمن به منزله دوست خوانده شده این است که دشمن را ضعیف می کند و دست وی را می بندد و از این راه به انسان کمک می کند. این خود یک حساب و قاعده ای است که دشمن دشمن مانند دوست، آدمی را تقویت می کند.
این قاعده که در افراد جاری است، در حالات و قوای معنوی انسان هم جاری است. قوای معنوی انسان در یکدیگر تأثیر می کنند و احیانا تأثیر مخالف می نمایند و اثر یکدیگر را خنثی می کنند. این مطلب جای انکار نیست. در قدیم و جدید به تضادی که کم و بیش بین قوای مختلفه وجود انسان هست توجه شده و این خود داستان مفصلی دارد.