نحوه برخورد امام علی (ع) با غیرعرب

اگر اندکی به تعصبات عربی و تبعیضاتی که از ناحیه برخی خلفا میان عرب و غیرعرب صورت می گرفت و دفاعی که امام علی (ع) از مساوات اسلامی و عدم تبعیض میان عرب و غیرعرب می نمود توجه کنیم کاملا این حقیقت روشن می شود.
در بحارالانوار، جلد نهم، باب 124، از کافی نقل می کند که: روزی گروهی از موالی آمدند به حضور امیرالمؤمنین و از اعراب شکایت کردند و گفتند پیامبر اکرم هیچگونه تبعیضی میان عرب و غیر عرب در تقسیم بیت المال یا در ازدواج قائل نبود. بیت المال را بالسویه تقسیم می کرد و سلمان و بلال و صهی در عهد رسول با زنان عرب ازدواج کردند ولی امروز اعراب میان ما و خودشان تفاوت قائلند. علی (ع) رفت و با اعراب در این زمینه صحبت کرد، اما مفید واقع نشد، فریاد کردند: ممکن نیست، ممکن نیست. علی در حالی که از این جریان خشمناک شده بود آمد میان موالی و گفت با کمال تأسف اینان حاضر نیستند با شما روش مساوات پیش گیرند و مانند یک مسلمان متساوی الحقوق رفتار کنند، من به شما توصیه می کنم که بازرگانی پیشه کنید خداوند به شما برکت خواهد داد.
وقتی که میان یک زن عرب و یک زن ایرانی اختلاف واقع می شود و کار به آنجا می کشد که به حضور امام علی (ع) شرفیاب می شوند و علی میان آندو هیچگونه تفاوتی قائل نمیشود و مورد اعتراض زن عرب واقع می شود، علی دست می برد و دو مشت خاک از زمین بر می دارد و به آن خاکها نظر می افکند و آنگاه می گوید: من هر چه تأمل می کنم میان این دو مشت خاک فرقی نمی بینم. علی با این تمثیل عملی لطیف به جمله معروف پیامبر اکرم اشاره می کند که فرمود: «کلکم لادم و آدم من تراب لا فضل لعربی علی عجمی الا بالتقوی؛ همه از آدم و آدم از خاک است، عرب بر عجم فضیلت ندارد، فضیلت به تقوا است نه به نژاد و نسب و قومیت و ملیت. وقتی که همه نسب به آدم می برند و آدم خاکی نژاد است چه جای ادعای فضیلت تقدم نژادی است؟» (بحار، ج 76، ص 350).
در سفینة البحار ماده ولی مینویسد: امام علی (ع) در یک روز جمعه بر روی منبری آجری خطبه میخواند، اشعث بن قیس کندی که از سرداران معروف عرب بود آمد و گفت یا امیرالمؤمنین این سرخرویان (یعنی ایرانیان) جلو روی تو بر ما غلبه کرده اند و تو جلو اینها را نمیگیری، سپس در حالی که خشم گرفته بود گفت امروز من نشان خواهم داد که عرب چکاره است.
علی (ع) فرمود: این شکم گنده ها خودشان روزها در بستر نرم استراحت می کنند و آنها (موالی و ایرانیان) روزهای گرم بخاطر خدا فعالیت می کنند و آنگاه از من می خواهند که آنها را طرد کنم تا از ستمکاران باشم، قسم به خدا که دانه را شکافت و آدمی را آفرید که از رسول خدا شنیدم فرمود به خدا همچنانکه در ابتداء شما ایرانیان را به خاطر اسلام با شمشیر خواهید زد، بعد ایرانیان شما را با شمشیر به خاطر اسلام خواهند زد. ایضا در سفینة البحار می نویسد: مغیره همیشه در مقایسه میان علی و عمر می گفت علی تمایلش و مهربانیش نسبت به موالی بیشتر بود و عمر بر عکس از آنها خوشش نمی آید.