تحریف و عوامل آن

تحریف از ماده حرف است و به معنی منحرف کردن و کج کردن یک چیز از مسیر و مجرای اصلی است. تحریف بر دو نوع است: لفظی و قالبی و پیکری، دیگر معنوی و روحی، همچنان که صنعت مغالطه نیز بر دو قسم است: لفظی و معنوی. تحریف و مغالطه سابقه تاریخی دارد. قرآن کریم از تحریف کتب آسمانی گذشته سخن می گوید که در ورقه های "تحریف کلمه" یادداشت کردیم. تحریف همانطور که از نظر نوع بر دو قسم است: لفظی و معنوی، از نظر عامل یعنی محرف نیز بر دو قسم است: یا از طرف دوستان است یا از طرف دشمنان. به عبارت دیگر یا منشأش جهالت دوستان است و یا عداوت دشمنان. همچنان که از نظر موضوع یعنی محرف فیه نیز بر چند قسم است: یا در یک امر فردی و بی اهمیت است مانند یک نامه خصوصی و یا در یک اثر با ارزش ادبی است و یا در یک سند تاریخی اجتماعی است مثل جعل کتابسوزی اسکندریه، و یا در یک سند اخلاقی و تربیتی و اجتماعی است.
مرحوم آیتی در سخنرانی پنجم "بررسی تاریخ عاشورا" می گوید اسارت اهل بیت عامل بزرگی بود برای اینکه حقیقت وقایع عاشورا به مردم گفته شود و حقیقت قلب نشود. در سخنرانی ششم صفحه 151 می گوید: "باید توجه داشت که تاریخ نهضت اباعبدالله الحسین (ع) نسبت به بسیاری از فصول تاریخ از تحریف مصون و محفوظ مانده است." و مخصوصا فجیع بودن این فصل تاریخ از نظر کسانی که قضیه را از جنبه فجیع بودن آن مطالعه کرده اند و عظیم بودن آن و قابل تکریم و احترام بودن آن از نظر کسانی که این قضیه را از آن جهت مورد مطالعه قرار داده اند خود سبب شده است که اهتمام عظیمی به ثبت جزئیات واقعه بشود. پس جزئیات واقعه بازگویی شده است و ثبت شده است. از این جهت امثال طبری، ابن واضح (یعقوبی)، شیخ مفید، ابوالفرج اصفهانی، که در قرون دوم و سوم و چهارم می زیسته اند، جزئیات وقایع را با نقل از روات موثق نقل کرده اند.
مرحوم آیتی اصرار دارد (ص 168) که اهتمام زنان اهل بیت به خطبه و خطابه در فرصت های مختلف، با بودن امام علی بن الحسین، همه برای این بوده که مانع تحریف حادثه کربلا بشوند (چه تحریف لفظی و چه تحریف معنوی) و خواستند نگذارید این حادثه قلب و تحریف بشود. متن آنچه واقع شده بود، به صورت خطبه و خطابه بیان کردند و هدف امام را هم تشریح کردند. مرحوم آیتی در آغاز سخنرانی 9 (ص 175) ضمن اشاره به ارزش خطب و سخنان اهل بیت می گوید: «امروز می توان واقعه کربلا را از روی خطبه های امام و اهل بیت که در مکه و بین راه حجاز و عراق و کربلا و کوفه و شام و مدینه ایراد کرده اند و از روی سخنانی که در پاسخ پرسش های این و آن گفته اند و از روی رجزهایی که خود امام و اصحاب او روز عاشورا در مقابل دشمن خوانده اند و در مأخذ معتبر ثبت و ضبط شده است، و از روی نامه هایی که میان امام و مردم کوفه و بصره رد و بدل شده و نامه ای که یزید به ابن زیاد نوشته و نامه های عمر بن سعد به ابن زیاد و نامه ابن زیاد به حاکم مدینه که همه اش در تواریخ معتبر مضبوط است و به دست آیندگان هم خواهد رسید و همیشه محفوظ خواهد ماند، از روی این مدارک می توان واقعه عاشورا را با تمام جزئیات که روی داده است شرح و توصیف کرد و هیچ نیازی به مدرک و مأخذ دیگری نیست.»