راز دلزدگی از نعمت های دنیا

راز دلزدگی چیست؟ و حال اینکه یک امر غیر عادی و غیر طبیعی است. اگر چیزی مقتضای طبیعت انسان است، وقتی به آن رسید، چنان چه تا ابد هم آنجا باشد، نسبت به چیزی که مطابق اقتضای طبیعت است نباید تنفر پیدا شود. چرا یک چیزی که مطابق اقتضای طبیعت است، طبیعت بعد از اینکه به او می رسد پس از مدتی حالت انزجار پیدا می کند، یعنی یک امری که جاذبه دارد، بعد از رسیدن، مدتی که ادامه پیدا می کند تدریجا جاذبه تبدیل به دافعه می شود. این بر خلاف قانون طبیعت است.
قانون طبیعت این است که آنچه نسبت به چیزی جاذبه دارد همیشه جاذبه دارد و اگر دافعه دارد همیشه دافعه دارد، ولی اینکه یک شی ء چیزی را جذب کند، بعد همان چیز مایه دفع شود «غیر طبیعی به نظر می رسد.» می گویند: سرش آن فطرت عجیب انسان است.
انسان در عمق فطرت خودش لا یتناهی را می خواهد، خدا را می خواهد و با هر چیزی که انسان ابتدا عشق می ورزد خیال می کند آن معشوق حقیقی خودش را پیدا کرده است. ولی مدتی که با او سرگرم می شود و یک تجربه واقعی روحی روی او انجام می دهد، خود روح به او می گوید: این او نیست. "این او نیست" همان است که ما بیزاری، خستگی، کسالت آوری می نامیم.
وقتی ما می بینیم چیزی که این همه آرزویش را داریم به آن می رسیم بعد تدریجا خستگی و کسالت پیدا می کنیم و بعد یک وقت می بینیم به تنفر کشید، این تجربه ای است که فطرت ما روی آن شی ء انجام می دهد، بعد از مدتی او به زبان بی زبانی به ما می گوید: بلند شویم برویم، این او نیست، باید برویم جای دیگر تا خودش را پیدا کنیم.