معنا و مفهوم تبارک در مورد خداوند

تبارک از همان ماده ای است که ماده برکت است. برکت، فزونی خیر است. آن جایی که خیری وجود دارد، وقتی می گوییم که برکتی در اینجا هست، یعنی این خیر فزونی گرفته است. اگر می گویند عمر فلان کس برکت دارد، مال فلان کس برکت دارد، معنایش این است که این شیء در ذات خودش خیر است و این خیر فزونی گرفته است. در دعاها نسبت به یکدیگر گفته می شود: بارک الله لک، معنایش این است که خداوند خیر را درباره تو افزون گرداند، یعنی خداوند خیری که به تو می رساند افزون گرداند.
کلمه "تبارک" را دو جور می شود معنی کرد، یکی اینکه افزون است خیر و برکت خداوند، یعنی خداوند که منبع همه خیرات و برکات است فزون در فزون است خیرات و برکات او. این در صورتی است که ما فعل ماضی را به همان صورت فعل ماضی معنی کنیم. ولی احتمال دیگری در معنی این جمله هست که نزدیک به معنی اول است و آن اینکه جنبه شعاری پیدا می کند نه جنبه خبری: «تبارک الذی بیده الملک»؛ «فزون باد خیر و برکت آن کسی که تمام سلطه ها و قدرت ها در اختیار اوست.» (ملک/1) حال چه "افزون است" بگیریم چه "فزون باد". فزون باد معنایش دعا نیست که بگویید دعا در حق خدا معنی ندارد. جمله های انشایی گاهی جنبه شعاری دارد، مثل اینکه خود خداوند در قرآن می فرماید: «تبارک الله احسن الخالقین»؛ «پر خیر و پاینده است خدایی که بهترین آفرینندگان است.» (مومنون/14) این تبارک هم به احتمال قوی همین طور است. وقتی که ما می گوییم فزون باد، یعنی وقتی به صورت شعار یک چیزی را ذکر می کنیم در واقع احساسات خودمان را درباره آن بیان می کنیم. پس خلاصه معنی آیه توحید افعالی است: زمام تمام قدرت ها در اختیار اوست. قهرا هیچ خیری به هیچ موجودی نمی رسد مگر اینکه به اراده و مشیت او و به دست اوست. پس فزون در فزون است (یا فزون باد) خیرات و برکاتی که از ناحیه ذات حق به موجودات می رسد.