اهمیت ماه مبارک رمضان از نظر احادیث

یکی از پر فضیلت ترین ماههای اسلامی ماه رمضان است. خداوند در قرآن می فرماید: «شهر رمضان الذى أنزل فیه القرءان هدى للناس و بینت من الهدى و الفرقان فمن شهد منکم الشهر فلیصمه و من کان مریضا أو على سفر فعدة من أیام أخر یرید الله بکم الیسر و لا یرید بکم العسر و لتکملوا العدة و لتکبروا الله على ما هداکم و لعلکم تشکرون» (بقره/آیه 185)؛ «آن چند روز معدود)، ماه رمضان است که قرآن براى راهنمائى مردم و نشانه هاى هدایت و فرق میان حق و باطل در آن نازل شده، پس آن کس که در ماه رمضان در حضر باشد روزه بدارد، و آن کس که بیمار یا در سفر باشد روزهاى دیگرى را به جاى آن روزه بگیرد، خداوند راحتى شما را مى خواهد نه زحمت، هدف این است که این روزها را تکمیل کنید، و خدا را بر اینکه شما را هدایت کرده بزرگ بشمرید و شاید شکرگذارى کنید». اینکه ماه رمضان براى روزه گرفتن انتخاب شده بخاطر این است که این ماه بر سایر ماهها برترى دارد، در آیه مورد بحث نکته برترى آن چنین بیان شده که قرآن کتاب هدایت و راهنماى بشر که فرقان است یعنى با دستورات و قوانین خود روشهاى صحیح را از نا صحیح جدا کرده و سعادت انسانها را تضمین نموده است در این ماه نازل گردیده، و در روایات اسلامى نیز چنین آمده است که همه کتابهاى بزرگ آسمانى تورات، انجیل، زبور، صحف، و قرآن همه در این ماه نازل شده اند. امام صادق (ع) مى فرماید: تورات در ششم ماه مبارک رمضان و انجیل در دوازدهم و زبور در هیجدهم و قرآن مجید در شب قدر نازل گردیده است. به این ترتیب ماه رمضان همواره ماه نزول کتابهاى بزرگ آسمانى و ماه تعلیم و تربیت بوده است چرا که تربیت و پرورش بدون تعلیم و آموزش صحیح ممکن نیست، برنامه تربیتى روزه نیز باید با آگاهى هر چه بیشتر و عمیق تر از تعلیمات آسمانى هماهنگ گردد، تا جسم و جان آدمى را از آلودگى گناه شستشو دهد. در آخرین جمعه ماه شعبان پیامبر اسلام (ص) براى آماده ساختن یاران خود جهت استقبال از ماه مبارک رمضان خطبه اى خواند و اهمیت این ماه را چنین گوش زد نمود: اى مردم! ماه خدا با برکت، آمرزش و رحمت به سوى شما رو مى آورد. این ماه برترین ماهها است. روزهاى آن برتر از روزهاى دیگر، و شبهاى آن بهترین شبها است، لحظات و ساعات این ماه بهترین ساعات است. ماهى است که به میهمانى خدا دعوت شده اید و از کسانى که مورد اکرام خدا هستند مى باشید. نفسهاى شما همچون تسبیح، خوابتان چون عبادت، اعمالتان مقبول، و دعایتان مستجاب است. بنابراین با نیت هاى خالص و دلهاى پاک از خداوند بخواهید تا شما را در روزه داشتن و تلاوت قرآن در این ماه توفیق دهد، چرا که بدبخت کسى است که از آمرزش الهى در این ماه بزرگ محروم گردد. با گرسنگى و تشنگى خویش در این ماه به یاد گرسنگى و تشنگى رستاخیز باشید، بر فقراء و بینوایان بخشش کنید، پیران خویش را گرامى دارید، به خردسالان رحمت آورید، پیوند خویشاوندى را محکم سازید. زبان هایتان را از گناه باز دارید، چشمان خویش را از آنچه نگاه کردنش حلال نیست بپوشانید، گوشهاى خویش را از آنچه شنیدنش حرام است فرا گیرید، بر یتیمان مردم شفقت و محبت کنید، تا با یتیمان شما چنین کنند ...

پیغمبر اکرم (ص)، در مورد اهمیت ماه مبارک رمضان می فرماید: «دعیتم فیه الی ضیافه الله» (خطبه شعبانیه)؛ «شما در این ماه به مهمانی خدا خوانده شده اید، در این ماه، خدا میزبان است و شما میهمان». پس به این مقیاس بفهمید چقدر درهای رحمت الهی در این ماه باز است، چون می دانید در رابطه میزبان و مهمان، این میزبان است که شأن مهمان را گرامی می دارد. هر کس وقتی مهمان یک آدم کریم شد، به دلیل اینکه مهمان است او وی را گرامی می دارد. فقط کوشش کنید که لااقل بتوانید به صورت یک مهمان بر سر سفره این میزبان وارد بشوید. اوج معنویت ماه مبارک رمضان شبهای قدر است که نزدیک است. ما باید در طول این بیست روز لااقل کاری کرده باشیم که در این ایام و لیالی قدر نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم بتوانیم به صورت یک مهمان بر سر سفره این میزبان وارد شویم. این روزه گرفتن ها، این به خیال خودمان زنجیر بر نفس اماره زدنها، با طبیعت مبارزه کردنها، روحانیت را غلبه دادن بر طبیعت، ذکر زیاد کردن خدا، دعای زیاد خواندن، تلاوت قرآن زیاد کردن، در یاد خدا زیاد بودن، این ها همه آمادگی است برای اینکه در این شبهای احیاء بتوانیم مانند یک مهمان بر سر سفره رحمت خالق خودمان وارد بشویم، توبه بکنیم، انابه بکنیم، استغفار بکنیم، از خدای متعال رحمت بخواهیم، سعادت بخواهیم برای خودمان، برای برادران مؤمن خودمان، برای جامعه اسلامی خودمان، اصلاح نفس خودمان را بخواهیم. عبادت اصلا برای نورانیت است. ما عبادت می کنیم برای اینکه به وسیله عبادت و به یاد خدا بودن و غیر خدا را فراموش کردن از این ظلمتها، از این کدورتها، از این تیرگیها بیرون بیاییم و قلب ما به نور الهی منور بشود. احادیث فراوانی از رسول الله (ص) درباره فضیلت این ماه بیان شده است از جمله: «عن أبی هریرة: أن رسول الله صلى الله علیه و سلم قال: من قام رمضان، إیمانا و احتسابا، غفر له ما تقدم من ذنبه»؛ (صحیح بخاری، باب تطوع قیام رمضان من الإیمان)»؛ از ابی هریره روایت است که رسول الله (ص) فرمودند: هر کس ماه رمضان را از روی ایمان و مخلصانه برخیزد گناهانی را که انجام داده است بخشیده خواهند شد. منظور از قیام رمضان، عباداتی است که یک مؤمن در شبهای رمضان انجام می دهد از نماز و تلاوت و غیره و منظور از غفران ذنوب نیز احتمالا گناهان صغیره است و الله اعلم. در هر صورت این یکی از فضایل رمضان است که در آن فرصتی به انسانها داده می شود تا بر اعمال صالح خود بیفزایند و با اعمال خود در این ماه مغفرت الله را هدیه گیرند برای گناهانی که در مدت یک سال از رمضان گذشته تا رمضان دیگر مرتکب شده اند. یکی از اعمالی که رسول الله (ص) برای قیام رمضان انجام می داده اند به این صورت بوده است: «عن زید بن ثابت: أن رسول الله (ص) اتخذ حجرة، قال: حسبت أنه قال من حصیر، فی رمضان، فصلى فیها لیالی، فصلى بصلاته ناس من أصحابه، فلما علم بهم جعل یقعد، فخرج إلیهم فقال: (قد عرفت الذی رأیت من صنیعکم، فصلوا أیها الناس فی بیوتکم، فإن أفضل الصلاة صلاةالمرء فی بیته إلا المکتوبة (صحیح بخاری: کتاب الجماعة والإمامة باب صلاة اللیل)»؛ از زید بن ثابت روایت است که گوید: رسول الله (ص)، حجره ای را در رمضان انتخاب می کردند و شب ها را در آنجا نماز می خواندند که عده ای از اصحاب ایشان نیز نماز خود را با نماز رسول الله (ص) می خواندند (به ایشان اقتدا می کردند). وقتی که رسول الله (ص) از این موضوع مطلع شدند بر آنها خارج شدند و فرمودند: متوجه آنچه که شما انجام می دادید شدم پس ای مردم در خانه هایتان نماز بخوانید که افضل نمازها برای یک مرد نماز او در خانه اش است مگر آن نمازی که بر او نوشته شده باشد فرض شده باشد.