آثار تربیتی بلاها و مصائب

بلاها و مصائب در تربیت و پرورش فضائل اخلاقی انسان  آن چنان موثرند که کمتر عاملی از نظر تأثیر به پایه آن می رسد. اینک به برخی از آثار ارزنده آن اشاره می کنیم:

1- شکوفائی  استعدادهای نهفته
افراد انسان با استعدادهای گوناگون گام به پهنه هستی می نهند، ولی برای شکفتگی استعدادهای نهفته شرایطی لازم است که این بذر را در وجود انسان به حرکت و جنبش و به تربیت و پرورش درآورد. انسان در پرتو مصائب، قوای دماغی خود را بکار می اندازد و به قله های مرتفع علم و آگاهی می رسد، و اگر سختی ها و محرومیت ها نبود هرگز بشر از نردبان علم بالا نمی رفت. بنابراین باید گفت مصائب و مشکلات و بلاها، مادر خوشبختی و کانون راحتی است، و اگر زندگی دور از آلام و مصائب بود هرگز بشر به راحتی های موجود دست نمی یافت.

2- استقامت و پایداری
یکی دیگر از آثار تربیتی مصائب این است که در انسان روح مقاومت و پایداری را تقویت می کند و او را در برابر حوادث صبور و بردبار، بار می آورد و طوفان حوادث نمی تواند درخت وجود او را از جای بکند. پدر و مادری که مراقبند فرزند آنان در کشمکش حوادث و مصائب قرار نگیرد سخت در اشتباهند، این بچه ها در طوفان حوادث بسان درخت بیدی بر لب جویبارند که با هر بادی می لرزند و در گردباد حوادث بسان پرکاهی از این سو به آن سو پرتاپ می شوند، ولی افراد بلا دیده و زجر کشیده مانند سنگها و کوههای استواری هستند که هیچ عاملی قدرت انفجار آنها را ندارد. همانطور که فولاد در پرتو آتش سخت تر می شود و چاقو بوسیله سوهان تیزتر می گردد، شدائد و سختیها نیز انسان را مصمم تر و برنده تر می سازد.

3- زنگ بیدار باش
از آثار ثمربخش مصائب، بیداری انسان و توجه او به جهان غیب و وارستگی او ازجهان ماده است. زندگی شیرین و لذایذ مایه غفلت است و سبب می شود که انسان در لذائذ ماده و علائق نفسانی آنچنان فرو رود که جز لذات جسمانی و لذات بدنی و خوشی چند روزه دنیا، به هیچ عنصر اخلاقی و فضیلت انسانی توجه پیدا نکند. وقتی نظام شیرین بهم می خورد و اسباب و مقدمات مادی از کار می افتد و پرده های ضخیم غفلت دریده می شود و انسان خود را در کام مرگ و نابودی می بیند، در این وقت ارتباط و پیوستگی  خود را با جهان غیب استوارتر می سازد.

بشر غرق در نعمت، مانند مسافری است که با اتومبیل آخرین سیستم که از هر نظر وسائل استراحت در آن فراهم است، مسافرت می کند؛ بطور مسلم مسافرت با چنین وسیله ای با سرعت زیاد در جاده آسفالت، خواب و غفلت را بر انسان آن چنان مستولی می سازد که در طول مسافرت چیزی را درک نمی کند، ولی هنگامی که راننده پا روی ترمز می گذارد، وضع زندگی دگرگون می شود، و از خواب و غفلت بیدار می گردد. بلاها و مصائب نیز که چرخهای زندگی را از گردش باز می دارد و زنگ توقف را به صدا در می آورند، در حقیقت مانند ترمزی است که بشر را از خواب و غفلت که نتیجه زندگی شیرین است، بیدار می کند.

قرآن مجید در این باره می فرماید:
"و ما ارسلنا قی قریه من نبی الا اخذنا اهلها بالباساء  و الضراء لعلهم یضــرعون" ( سوره اعراف / آیه 94)، «هیچ پیامبری را در هیچ دهکده و شهری نفرستادیم مگر آنکه مردم آنها را به شدت و سختی دچار نمودیم تا شاید ( متنبه شده ) به ما متوجه شوند.»

"و لقد اتخذنا آل فرعون بالسنین و نقص من الثمرات لعلهم یذکرون" ( سوره اعراف / آیه 20)، «قوم فرعون را به خشکسالی و کمی  میوه دچار نمودیم تا شاید متذکر گردند.»

در حقیقت مصائب و بلاها مانند سیلی های سخت و گران آن پزشک حاذق است که پس از انجام عمل جراحی به چهره بیمار که در بیهوشی فرو رفته می نوازد، و او را با ضربه های سخت از خواب گران که ممکن است به قیمت جان او تمام شود، بیدار می کند؛ و گوئی بلاها و مصائب نعمت هایی است که به صورت قهر تجلی می کند. هرگاه انسان  از این پیش آمدهای ناگوار بهره معنوی برد و براستی بیدار گردد، این پیش آمدها برای او لطف و احسان و نیکی خواهد بود؛ ولی اگر باز هم از خواب بیدار نشود آنجا است که باید گفت این شخص گرفتار مصیبت شده است؛ چه مصیبتی از این بالاتر که به وسیله خوشبختی و بیداری انسان پیش بیاید ولی باز او توجه نکند و بخواب ادامه دهد.