اهمیت آراستگی ظاهر در روایات

علاقه به زیبایی و حب جمال یکی از ابعاد فطری انسان است که به گفته روانشناسان به همراه حس نیکخواهی و حس کنجکاوی و دانایی و حس مذهبی، ابعاد چهارگانه معنوی انسان را تشکیل می دهند. قرآن کریم بر این واقعیت تأکید دارد که انسان عاشق زیبایی ها است و مهمترین انگیزه در فعالیت و نشاط وی در زندگی این حس است. در یکجا می فرماید: «زین للناس حب الشهوات من النساء  و البنین و القناطیر المقنطره من الذهب و الفضه» ( سوره آل عمران / آیه 14)، در طبیعت مردم حب شهوات از زنان و فرزندان و درهم و دینار و... آراسته شده است.

و نیز می فرماید: «و لکم فیها جمال حین تریحون و حین تسرحون» ( سوره نحل / آیه 6)، در مرکب های سواری ]اسب و غیر آن[ در گاه رفت و آمد برای شما جمال و جلال نهاده است.

در این آیات به روشنی به این بعد  فطری اشاره شده است و درباره نجوم و ستارگان می فرماید: «إنا زینا السماء الدنیا بزینه الکواکب» (سوره صافات / آیه6)، ما آسمان دنیا را به زینت ستارگان آراسته ایم.

و باز می فرماید: «المال و البنون زینه الحیاه الدنیا و الباقیات الصالحات خیر عند ربک» (سوره کهف/ آیه 46)، مال و فرزند ]فرزند پسر[ زینت دنیا است و باقیات صالحات نزد خدا بهتر از مال و فرزندان است.

قرآن هیچگاه این حس را سرکوب و استفاده از آن را منع نکرده است و با صراحت اعلام می دارد که زینت های خداداده بالذات متعلق به بندگان خوب و صالح خدا است و دیگران ریزه خوار سفره مومنان هستند.  البته در کیفیت و کمیت بهره برداری از نعم الهی و مواهب طبیعت برای انسان متعهد محدودیت هایی وجود دارد که رعایت آن ها شرط سلوک است، و در هرحال، میانه روی و اعتدال از لوازم اخلاق اسلامی به شمار می رود. حال در این زمینه به آیات و روایاتی چند اشاره می شود:

قرآن مجید می فرماید: «قل من حرم زینه الله ألتی أخرج لعباده و الطیبات من الــررق قل هی للذین  آمنوا فی الحیا الدنیا  خالصه یوم القیامه کذلک  نفضل الآیات لقوم یعلمون» (سوره اعراف / آیه32)، ]ای پیامبر! [ بگو چه کسی زینت های خداداده را که برای بندگان خود آفریده و روزی های پاکیزه را حرام کرده است؟ بگو اینها در زندگی دنیا متعلق به آنهایی است که ایمان آورده اند و اگر چه دیگران نیز با آنها مشارکت دارند ولی در قیامت  به مومنان اختصاص خواهد داشت. این چنین آیات خود را برای کسانی که آگاهند شرح می دهیم.

زینت در هنگام عبادت

قران در جای دیگر می فرماید: «یا بنی آدم خذوا زینتکم عند کل مسجد» (سوره اعراف / آیه 31)، ای فرزندان آدم! زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد با خود بردارید.

لباس از مصادیق زینت

هر چند زینت واقعی و جمال حقیقی همانا آراستن روح به کمالات و فضایل معنوی است ولی باید دانست که زینت در فضایل معنوی خلاصه نمی شود و زینت های ظاهری و جسمانی را نیز در بر می گیرد. یکی از مظاهر زینت و مصادیق آن لباس انسان است که درباره آن دستورهایی از معصومین علیه السلام وارد شده است.

مرحوم بحرانی در ذیل آیه «خذوا زینتکم» نقل می کند: حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام در موقع نماز بهترین لباس های خود را می پوشید. هنگامی که از آن حضرت علت را جویا شدند فرمود: خدای تعالی زیبا است و زیبایی را دوست می دارد؛ به همین جهت من برای پروردگارم خود را آرایش  می کنم که فرموده است: «زینت هایتان را هنگام عبادت در برگیرید». پس خداوند دوست می دارد که من بهترین لباسم را بپوشم.

و باز مرحوم بحرانی نقل می کند که امام صادق علیه السلام لباس زیبایی پوشیده بود، عباد بن کثیر  با حضرت برخورد و لب به اعتراض گشود گفت: تو از خاندان نبوتی، پدرت]  علی علیه السلام[ این گونه لباس نمی پوشید، لباس او بسیار ساده بود. چرا چنین لباس  زیبایی به تن کرده ای؟بهتر نبود لباسی ساده تر و ارزانتر می پوشیدی؟ امام صادق علیه السلام فرمود: وای بر تو ای عباد! چه کسی حرام کرده است زینتهایی را که خداوند برای بندگانش آفریده و روز های پاکیزه را؟ ] سپس فرمود:[ خداوند عزوجل دوست دارد نعمتی  را که به بنده ای عطا کرده است آن را بی کم و کاست در برش ببیند] یعنی دوست دارد که بنده اش به طور کامل از آن بهره گیرد[.

روش پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم هنگام دیدار با مردم

در این مورد مرحوم طبرسی روایتی از امام صادق علیه السلام از پدرش امام محمد باقر علیه السلام نقل می کند: مردی در خانه پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم آمد و اجازه خواست وارد منزل شود. پیامبر در برابر ظرف آبی که در حجره بود ایستاد و به آن نگاه  کرد و محاسن خود را منظم نمود و از خانه بیرون رفت. وقتی برگشت عایشه گفت: یا رسول الله! تو بهترین فرزندان آدم و فرستاده پروردگار جهانی، در برابر ظرف می ایستی و  موی سر و صورت خود را مرتب می کنی؟ پیامبر فرمود: ای عایشه! خداوند دوست دارد وقتی بنده مومن به سوی برادر مومنش میرود آراسته باشد.
پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم دیگران را نیز  به نظافت و آراسته بودن امر می کرد.
در روایت آمده است که شخصی گفت: خدمت پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم رسیدم ولی وضع نامطلوب و نامرتبی داشتم. آن حضرت فرمود: از مال دنیا چیز ی داری؟ عرض کردم: آری. فرمود: چه داری؟ گفتم: شتر، اسب، گوسفند و..فرمود: وقتی خداوند به تو مال و ثروتی می دهد دوست دارد اثر آن را در تو ببیند.
از ائمه دین صلی الله علیه وآله وسلم نیز دستورهای مشابهی وارد شده است. امیرمومنان علیه السلام می فرماید: همانگونه که انسان برای افراد دور و بیگانه خود را می آراید برای نزدیکان و برادران دینی نیز باید با بهترین وضع خود را آراسته سازد.

امام صادق علیه السلام فرمود: خداوند هرگاه نعمتی به بنده خود می دهد دوست دارد که آن نعمت را بر او ببیند، چون خدا زیبا است و زیبایی را دوست دارد.

و در حدیثی فرمود: من دوست ندارم که خدا به کسی نعمت بدهد و او نعمت خدا را ظاهر نکند.

تذکر چند نکته

در این جا به چند نکته نیز باید توجه داشت که عبارتنداز:

میانه روی و اعتدال

از قرآن کریم استفاده می شود که انسان  اعتدال و میانه روی  را در همه حال باید مراعات کند و به بهانه استفاده از سنت های پروردگار به تجمل و اسراف نگراید. «کلوا و اشربوا و لا تسرفوا إنه لا یحب المسرفین» (سوره اعراف/ آیه31)، اسراف نکنید که خدا مسرفان را دوست نمی دارد.

رعایت حلال و حرام

امام صادق علیه السلام فرمود: لباس نیکو بپوش و خود را بیارای زیرا خداوند زیبا است و زیبایی را دوست دارد، ولی مواظب باش که لباست را از راه مشروع و مال حلال تهیه کنی.

دعای خیر و برکت

امیرمومنان علیه السلام فرمود: پیامبر خدا صلی الله علیه وآله وسلم مرا تعلیم داد که هرگاه لباس نو پوشیدی دست به دعا بردار و بگو سپاس خدای را که مرا پوششی داد که  خود را بیارایم و آبروی خویش میان مردم نگه دارم. خدایا! این لباس را برای من با برکت قرار ده تا بتوانم در راه رضای تو سعی و کوشش کنم و مساجدت را آباد سازم.

پرهیز از لباس شهرت

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: کسی که در دنیا لباس شهرت بپوشد خدا لباس ذلت و خواری بر او می پوشاند.

حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام فرمود: اگر کسی لباس شهرت و خودنمایی بپوشد خداوند روز قیامت جامه ای از آتش بر او می پوشاند.

امام صادق علیه السلام فرمود: خداوند لباس شهرت را دشمن می دارد.

رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم می فرماید: کسی که لباسی بپوشد تا با آن بر خود ببالد و افتخار کند، شعله ای از آتش جهنم او را فرا می گیرد که برای همیشه در میان آن آتش فرو می رود. 

امام صادق علیه السلام فرمود: در خواری و پستی شخصی همین بس که از لباس یا مرکبی  استفاده  کند که او را انگشت نما سازد.