راویان کتاب دیات از امام صادق (ع) در اسناد شیخ کلینی
پیوند راویان «کتاب دیات» با کسانی که آن را از امام علی علیه السلام گرفته بودند، بر اثر حرکات کینه توزانه خلفای بنی امیه بر ضد آل علی و شیعیان او، قطع گردید. عصر امام صادق علیه السلام که فرا رسید و آنها که کتاب مذکور را از اسلاف خود به ارث برده بودند، بر آن حضرت عرضه کردند و تأیید گرفتند.
رجال سند شیخ کلینی در کافی
شیخ کلینی «کتاب دیات» را از «عده ای از اصحاب ما» از سهل بن زیاد روایت کرده است. این عده عبارتند از:
نجاشی درباره او گوید: «ابوالحسین، کوفی است و ساکن ری. صاحب کتابهائی است که از جمله آنها... جمیع کتابهایش را... برای ما روایت کرد. در سال 312هـ درگذشت». شیخ طوسی گوید: «او کتابی دارد... که جماعتی آن را برای ما روایت کردند». به روایات او در «جامع الرواة» اشاره شده است.
2- محمد بن حسن صفار
3- علی بن محمد بن ابان رازی کلینی، معروف به علان
نجاشی در شرح حال کلینی گوید: «دائی او علان کلینی است» و در شرح حال علان گوید: «کنیه اش ابو الحسن است، ثقه و بزرگوار بوده و «کتاب اخبار القائم» از آن اوست، در راه مکه کشته شد.» در مجمع الرجال و جامع الرواة او را ثقه و بزرگوار معرفی کرده اند.
4- محمدبن عقیل کلینی
رجال نویسان شرح حال جدا گانه ای برای او ننوشته اند. چون آنها شرح حال صاحبان «اصول و مدونات» را می نویسند، و محمد بن عقیل از مولفان نبوده بلکه از راویان است. احادیث روایت شده از او را در مجمع الرجال و جامع الرواة ذکر کرده اند.
اما سهل بن زیاد
نجاشی گوید: «ابو سعید رازی صاحب کتاب نوادر، کتاب او را....برای ما روایت کرد». شیخ طوسی گوید: «او کتابی دارد.... برای ما روایت کرد... امام جواد و امام هادی علیهما السلام را درک نموده و در سال 250 هـ با امام حسن عسکری علیه السلام مکاتبه کرده است. روایات او را ضعیف دانسته اند.»
و حسن بن ظریف
نجاشی در شرح حالش گوید: «ابو محمد ثقه است و راویان از او بسیارند. روایات او را از اجازه...برای ما نقل کرد». شیخ طوسی در شرح حالش گوید: «او کتابی دارد که عده ای از اصحابمان آن را برای ما روایت کردند...». اردبیلی روایاتش را در جامع الرواة ذکر کرده است. حسن بن ظریف از پدرش «ظریف بن ناصح» روایت کرده است.
و ظریف بن ناصح
نجاشی در شرح حالش گوید: «لباس فروش بود. از جعفر بن محمد علیه السلام روایت کرده و کتابی به نام نوادر دارد که.... آن را برای ما روایت کرد». شیخ طوسی گوید: «او کتابی دارد که جماعتی آن را برای ما روایت کردند....». روایاتش در جامع الرواة معرفی شده است. عبدالله ایوب «کتاب دیات» را از محمد بن ابی عمرو طبیب از امام صادق علیه السلام روایت کرده است.
منابع :
علامه سیدمرتضی عسکری- بازشناسی دو مکتب (جلد سوم)– از صفحه 299 تا 302