گفتار عباس محمود العقاد درباره تاثیر دانش مسلمین بر روی علم اروپاییان

عباس محمود العقاد، نویسنده مصری می گوید: در «کتاب الحضار الاوروبیه سیاسیه و اجتماعیه وثقافیه» ( تمدن سیاسی و اجتماعی و فرهنگی اروپا)، تألیف استادان فلسفه: جیمز واستفان توسون، و فرانکلین چارلز بام، وفان نوسترند چنین آمده است: «همه میراث علمی یونانی تقریبا در خلال دو سده، به زبان عربی گردانیده شد و بغداد، قاهره، قیروان و قرطبه، مراکز درخشان تحقیق و علم آموزی گشتند. آشنایی با این فرهنگ یونانی – اسلامی، اندک اندک، در اواخر سده یازدهم (میلادی) به اروپای غربی رسید. رسیدن این فرهنگ به اروپا از طریق جنگهای صلیبی، - چنانکه تصور می رود- نبود بلکه این فرهنگ از راه صقلیه (سیسیل) راهی ایتالیا شد، و اسپانیای محمدی به اسپانیای مسیحی انتقال یافت و سپس به فرانسه رفت. مردان بیداز خرد (مسیحی)، برای یادگرفتن زبان عربی و آموختن علم اسلامی، در سفر کردن به لارده و طلیطله بر یکدیگر پیشی می گرفتند. عجیب است که بیشتر اینان انگلیسی بودند: ادلاردباثی، دانیال مورلی، راجر هیرفورد، و اسکندر نکدام. رساله ادلاردباثی، در علوم طبیعی، نخستین تألیف علمی بود که اروپای غربی  در قرون وسطی بیرون داد. برخی از طالب عالمان (مسیحی) سالها در اسپانیا ماندند و در همه این مدت، وقت آنان صرف ترجمه و نقل کتب علمی اسلامی می شد به زبان لاتینی. جرارد کرمونایی (م-1187 م، د رسن 73 سالگی) 71 کتاب از کتابهای مختلف را ترجمه کرد. افلاطون تیوولی نیز نزدیک به همان اندازه کار کرد. بدینگونه بود که اروپا، در آغاز سده سیزدهم ( میلادی – هفتم هجری)، همه دانش یونانی و اسلامی را به دست آورد. از اینجا تدریس علم، در دانشگاههای نوبنیاد آنان، رسمی متداول گشت.... هنوز سده سیزده به نیمه نرسیده بود که مجموعه این علوم و معارف، در کتابی بزرگ به نام «مراة الطبیعه»، به وسیله ونسان بوفیسی گردآوری شد. این کتاب (که بر پایه معارف و علوم گرفته شده از مسلمین نوشته شده بود) همه معارف بشری آن عصر را داشت: پزشکی، پدیده شناسی، آسمان شناسی، جغرافی، علم کاینات جو، زمین شناسی، کانیشناسی، گیاهشناسی، جانورشناسی، تشریح و....

در واقع، تأثیر عمده این دایرة المعارفها در اروپا، مربوط به شماره اطلاعات گرد آمده در آنها نیست که ببینیم چند اطلاع و دانسته در آنها آمده است، چند تا از این اطلاعات را مسلمانان از دیگران گرفته اند و چند تا را اروپاییان از مسلمین. آنچه مهم است این است که اروپاییان مشعل علم را از دست مسلمانان گرفتند، و خود را با نور و فروغ آن از دنیای تاریک خویش نجات دادند و سپس آن را به جایی رسانیدند که اکنون رسیده است: کشف تازه ترین دانشها.

اگر مسلمانان این مشعل را بر سر دست نگرفته بودند و به شرق و غرب عالم نبرده بودند، اروپاییان کی می توانستند فروغ آن را از نو جان دهند و برافروزند. آری اینان به برکت مسلمین، این مشعل را گرفتند و افروخته تر ساختند، تا به آنجا که درخلال سه قرن به جایی رسیدند که کوشش انسان در طول قرنها  بدان نرسیده بود.