سخنرانی علامه جعفری در فیلیپین با موضوعیت حقوق بشر

علامه محمدتقی جعفری، در کنفرانسی که در تاریخ 17تا 21 اردیبهشت ماه سال 1369 در کشور فیلیپین - شهر مانیل- درباره حقوق بشر- از دیدگاه غرب برای کشورهای آسیا و اقیانوسیه تشکیل شده بود، در ضمن سخنرانی  خود، مطالب زیر را مطرح نمودند:

1- انگیزه های وضع و تدوین حقوق جهانی بشر سازمان ملل متحد – همانگونه که در مقدمه آن آمده – لزوم شناسایی حقوق بشر است تا او را از تحقیر و اهانت رها بسازد و هم چنین تحقیق آزادی و عدالت و صلح جهانی بر مبنای کرامت و حیثیت ذاتی کلیه اعضای خانواده بشری و حقوق مساوی آن ها. بدیهی است برای تحقق واقعی چنین آرمان های انسانی، لزوما باید شرف و کرامت ذاتی انسان  اثبات شود، در صورتی که دانشگاه های دنیا هنوز برای اثبات شرف و کرامت، نه تنها اقدام صحیح علمی و فلسفی نمی نمایند، بلکه متأسفانه نظریه «اصالت قدرت» از یک طرف و سلب قداست و شرف معنوی انسان ها به علت ابتذال فرهنگی و تحلیل های بی اساس در اصول بنیادین تاریخ، مانند مراحل سه گانه تاریخی پوزیتیویزم افراطی از طرف دیگر، روز به روز بیشتر تقویت می یابد. در حالی که انسان از دیدگاه اسلام و دیگر ادیان حقه الهی، مطابق آیه «ولقد کرمنا بنی آدم...» (سوره اسراهء – آیه 70) دارای کرامت ذاتی و استعداد تکامل ارزشی والایی می باشد. بنابراین این دیدگاه، توصیه و دستور بر همه جوامع بشری درباره انسان، مبنی بر این که باید حیثیت ذاتی و شرافت و کرامت را برای انسان ها اثبات کند و انسان را از دیدگاه تفاوت ماکیاولی و اصالت قدرت یا اصالت نفع که همگی انسان ها را گرگ خورنده یکدیگر می دانند، بیرون نموده و در جایگاه اصلی خود قرار دهد.

2- مبنای حقوق بشر از دیدگاه غرب- همانگونه که مطرح شده – همزیستی مسالمت آمیز همراه با صلح و آزادی و عدالت در جوامع بشری است و البته کسی در آرمان بودن این امور تردیدی ندارد. اما چنان که مشاهده می کنیم، مجرد ادعای ضروری بودن این مبنای با کمک گرفتن از احساسات فطری بشری، برآورنده نیاز حقیقی انسان ها در به وجود آوردن دنیایی که همه افراد آن، خود را از اعضای یک خانواده بدانند، نبوده، زیرا چنین ادعایی باید بر یک مبنای خیلی عالیتر متکی باشد که از دیدگاه اسلامی خداست، یا حداقل برای ملزم ساختن همه کشورها – اعم از پیشرفته، عقب مانده، در حال پیشرفت، قدرتمند و ضعیف – برای پذیرش و عمل به حقوق جهانی مزبور، گریزی از این که به مبنای علمی قابل قبول همگانی استناد شود، نیست.

3- تجارب تاریخی به خوبی اثبات کرده که وضع و تدوین یک نظام حقوقی والا، مستلزم ضروری اجرای واقعی آن نبوده و نیست. علت عمده این عدم اجرا، دو چیز است: یکی تبعیض، دیگری عدم آمادگی اجتماعی. به این جهت است که وضع و تدوین عالیترین حقوق برای جامعه ای که افراد آن از نظر تعلیم و تربیت برای پذیرش و عمل به آن آمادگی نداشته باشند، درست مانند ساختن یک کاخ بسیار مجلل و باشکوه در قله یک کوه آتشفشان است. از این رو، ضروری است که برای آماده کردن همه جوامع بشری برای پذیرش و اجرای واقعی حقوق جهانی، یک رشته اصول روانی و اخلاقی مشترک به همگان تعلیم داده شود. بی جهت نیست که اسلام برای تعلیم و تربیت اخلاقی انسان ها برای پذیرش و عمل به حقوق، عموما اهمیت حیاتی قائل شده است.

4- حقوق جهانی بشر از دیدگاه غرب، موضوع فضیلت و کرامت ارزشی برای انسان ها را نادیده گرفته و در هیچ یک از مواد این حقوق، امتیازی برای انسان های با فضیلت و با تقوا و با کرامت در نظر گرفته نشده است، ولی از دیدگاه اسلام، این امتیاز و اعلان آن برای تشویق انسان ها به تکامل و قرار گرفتن آنان در موقعیت های شایسته زندگی اجتماعی، ضرورت دارد. این بدان معنا نیست که اگر امتیازی به انسان های با فضیلت داده شد، اخلالی به حقوق دیگر انسان ها وارد شود، همان گونه که انسان های صمیمی تر و خردمندتر و آگاهتر، در همه جوامع انسانی از شایستگی انتخاب برای کارهای عالیتر برخوردار می باشند، اسلام نیز با کمال صراحت این امتیاز را طرح نموده است که: «یا أ یها الناس إنا خلقناکم من ذکر و أ نثی و جعلناکم شعوبا وقبائل لتعارفوا إن أ کرمکم عند الله أ تقاکم» ( حجرات- آیه 13)، «ای مردم ! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیره ها (گروه ها) و قبایلی گوناگون قرار دادیم تا در زندگی با یکدیگر هماهنگ شوید. محققا با کرامت ترین شما نزد خدا، با تقواترین شماست».