مهدی الهی قمشه ای

• نخستین پیوندگر حوزه و دانشگاه
با تأسیس دانشگاه تهران در سال 1312 ه.ش فصل نوینی در حوزه علمی و فلسفی تهران گشوده شد و عرصه جدیدی جهت ارائه معارف الهی و حکمت و عرفان باز شد و از اولین کسانی که موجبات پیوند و تفاهم حوزه های علمی قدیم را با عرصه های دانشگاهی جدید فراهم آورد علامه مهدی الهی قمشه ای بود. وی علاوه بر تدریس حکمت و منطق و ادبیات در مدرسه ی سپهسالار -که به دانشگاه معقول و منقول تبدیل شده بود- در دانشگاه تهران نیز به تدریس فلسفه و زبان پرداخت و با نگارش رساله «توحید هوشمندان» به دریافت درجه دکتری نائل گردید. او در سال 1318 ه.ق در قمشه اصفهان به دنیا آمد. نیاکان او از سادات بحرین بوده که در زمان نادرشاه افشار به قمشه هجرت کرده بودند.

• تحصیل در اصفهان و مشهد
استاد الهی پس از طی مقدمات در قمشه و تسلط در ادبیات عرب در سن چهارده سالگی پدر و مادرش را از دست داد و علی رغم مخالفت برادر بزرگ تر به اصفهان هجرت نموده به مدرسه ی صدر وارد شد و یک سال از محضر شیخ محمود حکیم خراسانی و آقا سید حسن مدرس استفاده نمود. پس از آن به جوار امام رضا (ع) رفته در مدرسه ی نواب اقامت گزید و با تحمل سختی و قناعت تحصیل علم نمود. از اساتید به نام او در حکمت و عرفان که از آبشخور مکتب فلسفی و عرفانی تهران سیراب گشته و بساط تدریس در مشهد الرضای خراسان گشوده عبارت بودند از:
1- آقابزرگ حکیم مشهور به میرزا عسگری شهید
2- آقا شیخ اسدالله یزدی از شاگردان حکمای اربعه تهران بوده که در حکمت و منطق و عرفان و هیئت و برخی از علوم ریاضی مهارت داشته است و حکیم الهی قمشه ای شرح فصوص قیصری را در محضر وی قرائت نمود، درباره درس استاد خود گوید: شیخ اسدالله یزدی به ما توصیه کرد بی وضو در این درس وارد نشوید.
3- حاج فاضل رازی تهرانی (م 1341 ه.ق)، شاگرد حکمای اربعه تهران و از اساتید حکمت و عرفان در عصر خود. اساتید دیگر حکیم الهی قمشه ای در مشهد عبارت بودند از: حاج آقا حسین قمی، فاضل برسی، حاج میرزا حسن فقیه سبزواری خراسانی.

حکیم الهی قمشه ای بیش از سی و پنج سال در مدرسه ی سپهسالار -دانشکده معقول و منقول- به تدریس حکمت و فلسفه پرداخت و در همان حال و پس از بازنشستگی شاگردانی خصوصی در منزل داشت که از آن جمله اند: استاد حسن زاده آملی، استاد جوادی آملی و استاد محمدرضا ربانی تربتی.

• آثار
حکیم الهی قمشه ای طی عمر خود خدمات شایان به فرهنگ و ادب و حکمت نمود و از آثار گرانبهای او که در خانه هر ایرانی وجود دارد ترجمه سلیس و روان او از قرآن مجید است. از آثار استاد عبارتند از:
1- حکمت الهی در شرح فصوص الحکم فارابی
2- توحید هوشمندان به عنوان رساله دکتری
3- تصحیح و حاشیه بر تفسیر ابوالفتوح رازی
4- ترجمه صحیفه ی سجادیه
5- ترجمه مفاتیح الجنان
6- مشاهدات العارفین فی احوال السالکین الی الله که تاکنون به چاپ نرسیده
حکیم الهی قمشه ای کتاب و کتابخانه ای نداشته، بسیار قانع و خوش روی و خوش محضر و بی اعتنا به مقامات دنیوی بوده با روحیه ی بی نیازی و استغنا و دوری از تعلقات دنیوی زندگی می نموده است. سقف خانه اش حصیر و چوب هیزمی بود و برق نکشیده بوده می فرمود برق را در پشت بام کشیده ایم. بسیار عفت کلام داشته از لغو اعراض می کرده است.