رساله ادویه قلبیه

یکی از شاخص ترین کتب در تاریخ پزشکی ایران و اسلام پیرامون داروهای قلبی رساله ادویه قلبیه ابوعلی سینا است. این اثر یکی از آثار کم حجم و گرانقدر پزشک و فیلسوف نامدار ایران اسلامی است که نسخ متعددی از آن به صورت خطی و مواردی هم چاپ سنگی در کتابخانه های ایران و کشورهای دیگر قابل دستیابی است. کتاب تفریح القلوب ترجمه فارسی رساله ادویه قلبیه است که مترجم آن حکیم احمدالله خان دهلوی است. تاریخ ترجمه سال 1208 ق بوده که توسط انتشارات موسسه مطالعات تاریخ پزشکی در 207 صفحه چاپ گردیده است.

معرفی اجمالی نویسنده:
ابوعلی حسین، فرزند عبدالله بن سینا و معروف به ابن سینا، لقبش شرف الملک و شیخ الرئیس، فیلسوف، طبیب، شاعر، ریاضی دان و منجم ایرانی و مشهورترین دانشمند اسلامی و از بزرگترین دانشمندانی که تاکنون در عالم بوده اند. او در سال 370 هـ ق، در شهری از توابع بخارا متولد شد. در بخارا که آن زمان، پایتخت سامانیان بود، منطق، طب و ریاضیات را یاد گرفت. به دلیل استعداد زیاد و هوش سرشارش، توانست خیلی زود در موضوع های مختلف، شهرت علمی پیدا کند. در سن 17 سالگی، نوح ابن منصور سامانی را معالجه کرد و این امر باعث شد که مشهور شود و از همین رو به کتابخانه سلطنتی راه پیدا کرد. خودش می گوید: کتاب هایی که من در آنجا دیدم، کسی حتی نام آنها را نشنیده بود، آنها را خواندم و از آن بهره مند شدم و وقتی 18 ساله شدم از همه آن علوم، فارغ شدم. ابن سینا گرچه فیلسوفی بزرگ بود ولی از طرفی پزشکی پر مشغله و نفوذ کامل سیاسی داشت و به عنوان یک وزیر، به شاهزادگان حامی خود، خدمت می کرد. سال 403 هـ ق، کتاب "قانون در طب" خود را نوشت. در دوران زندگیش که بیشتر با حکومت غزنویان رو به رو بود، در شهرهای مختلفی مسافرت و خدمات گوناگونی ارائه داد تا اینکه بعد از مرگ شمس الدوله دیلمی جانشین او "سماء الدوله" چند ماه او را به زندان انداخت ولی ابوعلی سینا بعد از آزادی از زندان، به اصفهان رفت و آنجا بسیار مورد احترام بود و همانجا به تدریس و تألیف پرداخت و در واقع، چهارده سال آخر زندگی پر بار خود را در اصفهان گذراند و سرانجام در سفری که با "علاء الدوله" به همدان رفت در سال 428 هـ ق، در سن 58 سالگی، دارفانی را وادع کرد. (برای آگاهی از زندگی کامل او به منابع مربوطه مراجعه شود).

ساختاربندی کتاب:
ابن سینا کتابش را با مقدمه ای پیرامون روانشناسی، علم النفس آغاز می کند و سپس طی شانزده فصل مطالب کتاب را رده بندی می نماید:
فصل اول: پیرامون سرشت اندام های تن
فصل دوم: پیرامون تعلق زندگانی به اجسام
فصل سوم: پیرامون نیروها و استعدادها
فصل چهارم: لذت و شادمانی و تعلق این دو به روح
فصل پنجم و ششم: سبب های پدید آورنده شادمانی و اندوه
فصل هفتم: پیرامون انفعالاتی که پیامد ناتوانی قلب پدید می آید
فصل هشتم: کنش پذیری های احوال خون
فصل نهم: کنش پذیری های اندیشه و روان
فصل دهم: گونه های دارویی و غذاهای شادی آور
فصل یازدهم: خاصیت ها
فصل دوازدهم: پیرامون تأثیر داروها بر اندام ها
فصل سیزدهم: تأثیر برخی داروهای نیرو بخش قلب
فصل چهاردهم: فرهنگواره ای پیرامون شرح اوصاف عقاقیر دارویی
فصل پانزدهم: پادزهرها، تریاقات
فصل شانزدهم: برخی داروهای ترکیبی