فرهنگ از دیدگاه مراجع هندی

به طور کلی تمدن در هند زنده تر از هر کشوری در جهان بوده و دارای قدمت طولانی است. کشورهای معدودی مانند هند این چنین توسط بیگانگان فتح شده و تصرف گردیده اند؛ حتی شمار معدودتری از آنها دارای تنوع شرایط طبیعی، رسوم و زبان های موجود در هند هستند. تداوم تمدن هند به طور عمده نتیجه وجود ساختارهای همگون اسطوره ها و ارزش های رایج و نظام اجتماعی است که طی پنجاه قرن مبارزه پذیرش تدریجی و تلفیق و ترکیب تکامل شکل و هویت مشخص خود را یافته است. در قلمرو وسیع هند اشغال، جنگ یا پیروزی (زمینه هایی که سبب وجود یکپارچگی یا تجزیه ی امپراتوری ها و سلطنت ها می شود)، منجر به جابه جایی تمام عیار جمعیت یا جایگزینی فرهنگی به جای فرهنگ دیگر و یا موجب نفوذ مادی در عادات و منش مردم هند نشده است. کلید یا راه گشای حیات مردم هند و توسعه آن از برخی عادات انتظام یافته معتقدات و خصایصی است که این ملت از آن برخوردار است. دارما و پیگیری متعادل اهداف چهارگانه زندگی. (artha)، کمال مطلوب، کارما (Karma) و کردار و (Moksa) آزادی و نجات، همگی در چارچوب مابعدالطبیعه قابل استناد خود حکومت می کنند. در تحلیل نهایی دستاورد الزامی تمدن هند، القای حس دارما برای هر فرد، فرقه و کردار اوست. هر یک از آنها باید در جستجو و تحقیق و در نهایت تعالی یک سلسله مقررات و وظایف پذیرفته شده طبق مقتضیات حیات باشند.
در مهابهاراتا (Mahabharata)، کریشنا دارما را به صورت امری که محافظت کننده است عنوان نموده: دارما امری است که شامل نظم اجتماعی و نظم جهانی بوده و در افکار مردم هند هر دو اینها تداوم دارند. این عدالت الهی و فراگیر حقیقت و قانونی است که جهان و عقل را بر پا داشته است.
دارما بیان کننده و تنظیم کننده عملکردهای حیات اجتماعی و نحوه حصول اهداف فردی مردم بوده است و در طول قرون و اعصار به عنوان ادامه و تداوم دهنده بدون قید و شرط روابط اجتماعی و نیروی آزادکننده ای که نشأت گرفته از وابستگی متقابل و همبستگی است، توصیف شده است.
هدف فردی، نیل به کمال، همان هدف گروهی مورد نظر از فرهنگ و حصول تمام و کمال تعادل یافتن و عملی کردن و تحقق بخشیدن به موجودیت جهانی انسان و جامعه جهانی (Paramataman) که هند آن را به نام: نارایانا (Narayana)، نامیده و مورد پرستش قرار می دهد و هر یک از این دو با دیگری هویت یافته است.