بررسی فلسفه به اعتبار زمان

تقسیم بندی فلسفه به اعتبار مفهوم خود زمان، عبارت است از امتداد ذهنی ناشی از ارتباط ذهن با حرکت برون ذاتی یا درون ذاتی، نیست، یعنی تنوع و اختلاف فلسفه ها مستند به کشش خود زمان نیست بلکه مربوط به تنوع موضع گیری های متفکران با جهانی که با آن در ارتباطند می باشند. این موضع گیری دو خصوصیت عمده مشخص به شرح زیر دارد:
خصوصیت یکم: وضع خاص ذهنی و روانی متفکر است که کیفیت برداشت های او را از جهانی که با آن در ارتباط است تعیین می نماید. این خصوصیت فراگیر، همه متفکران در همه دوران ها و در هر مکتب و اقلیمی است که در آن زندگی می کنند. این خصوصیت یک پدیده عارضی و ثانوی نیست بلکه مستند به یکی از اصیل ترین اصول معرفت بشری است و آن اصل عبارت است از ضرورت ارتباط انسان با واقعیات به وسیله عوامل گوناگون معرفت مانند حواس و آزمایشگاه هایی که با دست خود برای توسعه و عمیق ساختن معرفتش می سازد و می پردازد. این موضع گیری، دامنگیر همه متفکران است در همه دوران ها. و فقط دو موضوع از این اصل مستثنی است:
موضوع یکم- نفس یا ذات انسان که به علم حضوری معلوم انسان واقع می شود و به هیچ عاملی خارجی از ذات درک کننده و درک شونده در حصول علم به آن دخالت نمی ورزد.
موضوع دوم- خدا که عقل سلیم و فطرت های پاک می توانند بدون دخالت عامل خارجی او را درک کنند.
خصوصیت دوم: عبارت است از تدریجی بودن گسترش معلومات بشری در امتداد زمان. فلسفه با نظر به افزایش تدریجی دانش ها و بینش ها با دو نوع مساله مواجه است:
نوع یکم- مسائلی هستند که در پهنه علم بروز می کنند خواه در قلمرو انسان و خواه در قلمرو جهان عینی و جای تردید نیست که بروز دانش ها و بینش های جدید چنانچه اشاره کردیم موجب گسترش و افزایش و عمق مسائل فلسفی مربوط به آن دانش ها و بینش ها می گردد.
نوع دوم- یک عده مفاهیم و مسائل بسیار کلی و عمومی هستند که همواره در گذرگاه زمان برای متفکران فلسفی و هستی شناسان مطرح بوده و خواهد بود. این مفاهیم و مسائل در فلسفه شرق امور عامه یا مبادی عامه نامیده می شوند. واقعیت، نمود، وجود، عدم، نظم و قانون، معرفت، زمان، مکان، متناهی، بی نهایت و غیرذلک را می توان از این نوع محسوب نمود. احساس ضرورت بحث و اندیشه در این نوع از دستبرد گذشت قرون و اعصار و بروز دانش ها و بینش های جدید در امان است. به عنوان مثال، بحث و تفکر در واقعیت و نمود همان طور که دامنگیر متفکران هند باستانی بوده است دامنگیر فلسفه های جدید نیز می باشد.