مقام والای مادر در قرآن

نوع دستورهایی که اسلام به زن و مرد می دهد، در عین حال که یک راه مشترکی برای هر دو قائل است ولی راه مخصوص را هم از نظر دور نمی دارد، وقتی احترام به پدر و مادر را بازگو می کند، برای گرامیداشت مقام زن، نام مادر را جداگانه و بالاستقلال طرح می کند. قرآن کریم می فرماید: «اما یبلغن عندک الکبـر احدهما او کلاهما فلا تقل لهما أف و لاتنهر هما و قل لهما قولا کریما؛ اگر یکی از آن دو یا هر دو، در کنار تو به سالخوردگی رسیدند به آنها حتی «اوف» مگو و به آنها پرخاش مکن و با آنها سخنی شایسته بگوی.» (اسراء/ 23) و در بخشی دیگر می فرماید: ما سفارش کردیم به انسان که احسان را نسبت به پدر و مادر فراموش نکنید: «و وصینا الانسان بوالدیه احسانا؛ و انسان را نسبت به پدر و مادرش به احسان سفارش کردیم.» (احقاف/ 15) «و قضی ربک لاتعبدو الا ایاه و بالوالدین احسانا؛ پروردگار تو مقرر کرد که جز او را مپرستید و به پدر و مادر خود احسان کنید.» (اسراء/ 23) و در جای دیگر احسان به پدر و مادر را در کنار عبادت حق یاد می کند: «أن اشکرلی و لوالدیک؛ شکرگزار من و پدر و مادرت باش.» (لقمان/ 14) اما با همه این تجلیل های مشترک، وقتی می خواهد از زحمات پدر و مادر یاد کند، از زحمت مادر سخن می گوید، نه از زحمت پدر، آنجا که می فرماید: «و وصینا الانسان بوالدیه احسانا حملته أمه کرها و وضعته کرها و حمله و فصاله ثلاثون شهرا؛ و انسان را [نسبت] به پدر و مادرش به احسان سفارش کردیم مادرش با تحمل رنج به او باردار شد و با تحمل رنج او را به دنیا آورد و باربرداشتن و از شیرگرفتن او سى ماه است.» (احقاف/ 15) زحمات سی ماهه مادر را می شمارد، که: دوران بارداری، زایمان، و دوران شیرخوراگی برای مادر دشوار است. و همه اینها را به عنوان شرح خدمات مادر ذکر می کند. در این بخش قرآن، حتی اشاره ای هم به این موضوع نیست که: پدر زحمت کشیده است.
بنابراین، آیات قران که در مورد حق شناسی از والدین آمده است بر دو قسم است: یک قسم حق شناسی مشترک پدر و مادر را بیان می کند و قسم دیگر، آیاتی است که مخصوص حق شناسی مادر است، قرآن کریم اگر درباره پدر حکم خاصی بیان می کند فقط برای بیان وظیفه است، نظیر: «و علی المولود له رزقهن و کسوتهن بالمعروف؛ خوراک و پوشاک مادران به طور شایسته به عهده پدر فرزند است.» (بقره/ 233) ولیکن هنگامی که سخن از تجلیل و بیان زحمات است، اسم مادر را بالخصوص ذکر می کند.