بررسی تحقیقات در فلسفه سیاسی اسلام

بسیار لازم است که محققان در تاریخ سیاسی جوامع یک بررسی ولو اجمالی و از جنبه تاریخی در منابع و مفاهیم سیاسی امتی بزرگ به نام اسلام و مسلمین داشته باشند چرا که امروزه بیش از یک میلیارد و دویست میلیون نفر از پنج و نیم میلیارد نفوس روی زمین را تشکیل می دهند.
اینکه بعضی از محققات و مترجمان تاریخ فلسفه سیاسی عذر می آورند که منشأ فلسفه سیاسی و منبع ظهور عقاید و افکار مربوط به حکومت و سیاست و فلسفه های سیاسی عمده ای که در جهان معاصر شایع می باشد از یونان قدیم است و از آنجا به روم و از روم به اروپای قرون وسطی به ارث منتقل گشته تا به زمان معاصر رسیده و در تمام جهان شایع گشته است. اگر مقصودشان این است که در فلسفه سیاسی اسلام کتابی نوشته نشده است قطعا صحیح نیست زیرا دو نوع تحقیق در فلسفه سیاسی اسلام داریم:
نوع یکم: اغلب فقهاء و فلاسفه و حکمای اسلام؛ در تحقیقات خود قسمت بسیار مهمی را به حکمت عملی اختصاص می دهند که قسمت اساسی آن سیاست مدن نامیده می شود. شهید اول (محمد بن جمال الدین مکی) ابواب فقه را به چهار قسمت تقسیم می کند:
1- عبادات. 2- عقود 3- ایقاعات 4- سیاسات؛ مسلم است که شهید اول فقه از دیدگاه همه فقهاء را تقسیم به اقسام مزبور نموده است نه از نظر خاص خویش.
نوع دوم: کتابهایی که در فلسفه سیاسی به طور مستقل اسلام نوشته شده است به عنوان نمونه:
1- مکاتیب الرسول: جمع آورنده علی بن الحسین احمدی. این مجموعه شامل انواعی از دستورات سیاسی و توصیه های دینی و اخلاقی اسلام است که از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است.
2- الوثائق السیاسیه: جمع آورنده این اثر دکتر محمد حمیدالله حیدرآبادی است. در این مجموعه مقداری از ابعاد سیاسی اسلام از پیامبر اکرم (ص) آمده است.
3- مقدار قابل توجهی از خطبه ها و نامه های امیرالمؤمنین (ع) در نهج البلاغه که به وسیله مرحوم سید رضی جمع آوری شده است. مخصوصا فرمان مبارک به مالک اشتر که یکی از مجلدات ترجمه و تفسیر نهج البلاغه در تحلیل و تفسیر آن تألیف شده است.
4- الاحکام السلطانیه و الولایات جمع بین المسایل الشرعیه و السیاسیه تألیف اقضی القضاء ابوالحسن علی بن حبیب البصری البغدادی الماوردی (متوفای سال 450 ه.ق)
5- الخراج: تألیف ابویوسف بن ابراهیم.
6- الاموال: تألیف ابوعبید القاسم بن سلام (متوفای سال 224 ه.ق)
7- معالم القریه فی احکام الحسبه: تألیف محمد بن احمد القرشی، معروف به ابن الاخوه.
8- الاحکام السلطانیه: تألیف ابویعلی محمدبن الحسین الفراء
9- کتاب الفخری الاداب السلاطانیه و الدول الاسلامیه: تألیف محمد بن علی بن طباطبا معروف به ابن طقطقی.
10- سیاست نامه: تألیف خواجه نظام الملک.
11- الولاة و القضاة: تألیف کندی.
12- الخراج و صنعه الکتاب: تألیف قدامه بن جعفر
13- السیاسة المدینه: تألیف محمد بن محمدبن طرخان الفارابی.
14- آراء اهل المدینة الفاضله: تألیف محمد بن محمد بن طرخان الفارابی.
15- اخلاق ناصری: تألیف خواجه نصیرالدین طوسی.
16- فقه السیاسه: تألیف سیدمحمد حسینی شیرازی.
17- الامامه و السیاسه: تألیف ابومحمد عبدالله بن مسلم بن قتیبه دینوری (متوفای سال 213 ه.ق)
18- تنبیه الاملامه و تنزیه المله: تألیف آیه الله العظمی آقامیرزا محمدحسین نایینی.
19- حکومت از نظر اسلام: تألیف آیه الله آقا سید محمد طالقانی، شرحی بر کتاب تنبیه الامه و تنزیه المله مرحوم نایینی.
20- تاریخ سیاسی و دینی و فرهنگی در اسلام: در 3 جلد تألیف دکتر حسن ابراهیم حسن.
21- مقدمه: عبدالرحمن بن خلدون.
22- فلسفه سیاسی اسلام: تألیف دکتر عسکری حقوقی.
23- الاسلام و الحضاره العربیه: تألیف کردعلی.
24- الاسلام و التکامل الاجتماعی: تألیف آقای شیخ محمود شلتوت.
25- السیاسة من واقع الاسلام: تألیف سیدصادق شیرازی.
26- الحضارة الاسلامیه: تألیف ادم متز، ترجمه محمدعبدالهادی ابوریده.
27- تمدن اسلام در غرب: تألیف گوستاولوبون.
28- تاریخ تمدن اسلام: تألیف جرجی زیدان.
29- الفکر الاسلامی و المجتمع المعاصر فی مشکلات الحکم و التوجیه: تألیف دکتر البهی.
30- الاسلام النظام الانسانی: تألیف دکتر مصطفی رافعی.
31- الفکر الاسلامی و التطور: تألیف فتحی عثمان
32- اندیشه سیاسی در اسلام معاصر: تألیف حمید عنایت.
33- فلسفه سیاسی اسلام: تألیف دکتر ابوالفضل عزتی.
34- اللوامع الالهیه: مباحثی مهم از فاضل مقداد.
35- عوائد الایام: تألیف ملا احمد نراقی.
36- کتاب السیاسه: تألیف قدامه بن جعفر
37- ادب السلطان: تألیف ابوالحسن علی بن نصر.
38- کتاب السیاسیة الکبیر: تألیف احمد بن سهل ابوزید البلخی.
39- کتاب السیاسة الصغیر: تألیف احمد بن سهل ابوزید البلخی.
40- کتاب الدوله: ابواسحاق ابراهیم بن العباس الصولی
41- سیاسة الملوک: تألیف ابودلف القاسم بن عیسی بن معقل.
اصلا چگونه قابل تصور است که یک تمدنی به وجود بیاید و به اعتلاء و ترقی بسیار با اهمیت برسد ولی نظام سیاسی معقولی نداشته باشد؟
اینکه در زمانهای اولیه ظهور اسلام و حتی در قرون و اعصار بعدی یک رشته قوانین و اصول تفکیک شده و مشخص به عنوان قوانین و اصول سیاسی اسلام جدا از سایر شئون حیات بشری در اسلام، تدوین نشده است. یک علت بسیار مهمی دارد که صاحبنظران در مکتب اسلام آن را می دانند و آن علت عبارت است از: وحدت همه شئون و ابعاد حیات انسانی (اقتصادی، سیاسی، حقوقی، اخلاقی، هنری). به همین جهت است که مباحث سیاسی که در طول قرون و اعصار به صورت کتاب تدوین یافته مستقل، یا به صورت بابی از ابواب فقه در دسترس متفکران و دانش پژوهان اسلامی قرار گرفته، در حقیقت طرح بعدی از ابعاد مکتب بوده است.