یاران خدا از منظر قرآن

در آیه 14 سوره صف آمده است: «یا ایها الذین امنوا کونوا انصارالله کما قال عیسی ابن مریم للحواریین من انصاری الی الله قال الحواریون نحن انصار الله فامنت طائفة من بنی اسرائیل و کفرت طائفة فایدنا الذین امنوا علی عدوهم فاصبحوا ظاهرین؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! یاران خدا باشید همان گونه که عیسی به حواریون (اصحاب حضرت عیسی (ع)) گفت: یاران من در راه خدا چه کسانی هستند؟ حواریون گفتند: ما یاران خداییم. پس گروهی از بنی اسرائیل ایمان آوردند و گروهی کافر شدند، و کسانی را که ایمان آوردند در برابر دشمنانشان یاری دادیم تا پیروز شدند».
خطابی است به اهل ایمان به صورت «یا ایها الذین امنوا»: ای اهل ایمان! یاران خدا باشید. این تعبیر (یاران خدا باشید) تعبیری خاص در قرآن کریم است و یک تعبیر "استعطافی" (طلب عطوفت و مهربانی) است. وقتی قرآن می خواهد مردم را در راهی که به سوی خدا و در واقع به سوی سعادت خودشان دارند دعوت کند، به این اعتبار که مردم را به دین خدا دعوت می کند و دین خدا راهی به سوی خداست، چنین تعبیر می کند که خدا را یاری کنید. برای اینکه بینش و توحید انسان خدشه ای نپذیرد و انسان خیال نکند که العیاذبالله خدای عالم نیازمند به نصرت و کمک انسان هاست، مطلب را به این صورت بیان می کند که خداوند غنی مطلق و بی نیاز از همه عالم و عالمیان است و همه عالم و عالمیان نیازمند به او و بلکه نیاز مطلق به او هستند تا از جنبه توحیدی کوچک ترین خدشه ای وارد نشود. هر کس کوچک ترین توهمی کند که با کاری که انجام می دهیم، نمازی که می خوانیم، روزه ای که می گیریم، جهادی که می کنیم و حجی که انجام می دهیم، به خدا کمکی کرده ایم، این بر ضد اصل توحید است.
ولی تعبیرات خداوند متعال در قرآن آنچنان دوستانه است که گویی دوستی با دوستی سخن می گوید: ای انسان ها بیایید خدای خود را یاری کنید. در واقع "خود یاری" را "خدا یاری" تعبیر می کند. ای اهل ایمان یاوران خدا باشید، حزب الله باشید، جند الله باشید. در قرآن چندین بار تعبیر "حزب الله" و "جند الله" آمده است. پس ترجمه بخش اول آیه چنین است: ای اهل ایمان! یاوران خدا باشید. آنچنان که عیسی پسر مریم خطاب به حواریین گفت: کیستند یاران من به سوی خدا؟ حواریین گفتند: ما هستیم یاران خدا. در تعبیر عیسی (ع) تعبیر توحیدی مطلب آمده است و در تعبیر حواریین تعبیر استعطافی مطلب. حضرت عیسی اینچنین به حواریین و به بنی اسرائیل خطاب کرد: کیستند یاران من به سوی خدا، یعنی در این حرکت به سوی حق، یاران من کیستند؟ حواریین به همین سوال جواب مثبت دادند؛ ولی "ماییم یاران تو به سوی خدا" را به تعبیر "ماییم یاران خدا" بیان کردند. این نشان می دهد که همان مطلب است که به این تعبیر بیان می شود.
تفاوت نصر و فتح
در قرآن کریم در آیه 13 سوره صف کلمات "نصر" و "فتح" آمده است. نصر و فتح معانی نزدیک به یکدیگر دارند ولی با هم متفاوتند. در سوره نصر می خوانیم: «اذا جاء نصرالله و الفتح؛ آنگاه که یاری خدا و پیروزی فرا رسید.» (نصر/1) که این دو کلمه در آنجا هم آمده است. غلبه از آن جهت که غلبه بر انسان های دشمن است "نصر" است و شاید ترجمه صحیحش همان کلمه پیروزی باشد؛ ولی غلبه بر سرزمین دشمن و زیر تسلط گرفتن سرزمین دشمن، "فتح" است که ترجمه اش گشودن است. «اذا جاء نصرالله» یعنی آنگاه که پیروزی حق برسد و بر دشمن پیروز شوید، «و الفتح» و آنگاه که آن سرزمین خاص را که گفته اند اشاره به مکه است بگشایید. پس فتح یعنی گشودن سرزمین. در آیه 13 سوره صف هم می فرماید: آن چیزی که شما دوست می دارید، نصر و پیروزی الهی و فتحی قریب و گشودنی نزدیک است.