ماهیت اجتماعی زندگی انسان

بشر یک موجود خاصی است که زندگی‏اش باید زندگی اجتماعی باشد یعنی‏ بدون اینکه با یکدیگر زندگی کنند و با یکدیگر ارتباط داشته باشند و زندگی‏ تعاونی داشته باشند امکان‏پذیر نیست، ولی برخلاف سایر جاندارهای اجتماعی‏ که به حکم غریزه و اجبار زندگی‏شان اجتماعی هست، به حکم غریزه اجبار ندارد که زندگی‏اش اجتماعی باشد. مقصودم این جهت است که حیوان های‏ اجتماعی از طرف خود خلقت و طبیعت مسخر و مجبورند که اجتماعی زندگی‏ کنند، تقسیم کار را خود خلقت و طبیعت در میان آنها انجام داده، قانون‏ اجتماعی‏شان را خود خلقت جبرا برای آنها وضع کرده است و آنها هم به طور خودکار، کار خودشان را انجام می‏دهند. مثلا زنبور عسل، ما داریم‏ می ‏خوانیم و می‏ بینیم که تکلیف و وظیفه خودش را اجبارا می‏داند، یعنی‏ لزومی نیست با تعلیم و تربیت یاد بگیرد و کوشش کند تا بفهمد راه چیست‏، اجبارا به او داده شده است. وظیفه و راه خودش را اجبارا می‏داند.

پست ها هم عوض نمی ‏شود، هر کدام یک مقام معلومی دارند، آن که کارگر است، کارگر است و آن که مهندس است، مهندس است و آن که حاکم و حکمران و ملکه است، ملکه است. حتی ساختمان های اینها با هم متفاوت‏ است، برعکس بشر که باید زندگی‏اش زندگی اجتماعی باشد و به حکم اینکه‏ یک موجود مختار و عاقل و آزادی آفریده شده است تمام اینها را خودش‏ باید انجام دهد به اختیار خودش، خودش باید فکر کند و برود برای خودش انتخاب کند. این نقصها از نظر غریزی در بشر هست به این‏ معنا که به او این غریزه داده نشده است. حالا چرا داده نشده است، آن‏ خودش یک حساب دیگری دارد که گفته ‏اند چرا داده نشده است. آن وقت بشر به موجب همین که مختار و آزاد آفریده شده است امکان تخلف از وظیفه‏ همیشه برایش هست، و به حکم اینکه غریزه حیات دارد و می‏خواهد زندگی‏ بکند، نفع جو آفریده شده و دنبال منفعت خودش هست، این است که هر فردی آن چیزی که ابتدائا درباره آن فکر می‏ کند این است که در اجتماع‏ دنبال هدف های شخص خودش و فرد خودش برود نه دنبال مصلحت اجتماع، یعنی‏ آن چیزی که اول برای بشر و برای فکر بشر مطرح است منفعت فرد است نه‏ مصلحت اجتماع، مصلحت اجتماع را نه خوب تشخیص می ‏دهد و نه به‏ فرض تشخیص دادن رعایت می‏ کند. حیوان اجتماعی به حکم غریزه مصلحت‏ اجتماع را تشخیص می ‏دهد می ‏رود دنبالش و به حکم غریزه هم آن را اجرا می‏ کند.