جوامع حدیثی اهل سنت

در میان اهل تسنن  اول کسی که تدوین حدیث کرد عبدالملک بن جریح است که در قرن دوم می زیسته است. عبدالملک بن جریح عرب نیست و ظاهرا ایرانی نیز نیست. این مرد در سال 144 درگذشته است. اولین جامع حدیثی اهل تسنن، مالک بن انس است که الان موجود است. مالک، عرب و عرب نژاد است و یکی از امام های چهارگانه اهل تسنن است. در میان کتب حدیث اهل تسنن شش کتاب است که به صحاح سته معروف است ما برای اینکه معیاری از شرکت ایرانیان مسلمانان در تدوین کتب حدیث اهل تسنن به دست داده باشیم همان کتابها را با مؤلفین آنها معرفی می کنیم.

1 - صحیح بخاری، تألیف محمدبن اسماعیل بخاری. این کتاب معتبرترین کتاب حدیث در میان اهل تسنن به شمار می رود، بخاری در مدت 16 سال این کتاب را تألیف کرده است. بنابر نقل ابن خلکان در "وفیات الاعیان" (ج3/ص330) و محدث قمی در الکنی و الالقاب، بخاری گفته است هیچ حدیثی را وارد کتابم نکردم مگر آنکه قبلا غسل کردم و دو رکعت نماز به جا آوردم. درباره حافظه نیرومند بخاری سخنانی گفته شده است. بخاری اصلا اهل بخارا است و در طلب حدیث به شهرهای خراسان و عراق عجم، و عراق عرب، و حجاز و شام و مصر سفر کرده است و عاقبت به بغداد آمده و مورد توجه اهل فضل قرار گرفته است. وفات وی در سال 256 در یکی از قراء سمرقند به نام "خرتنگ" واقع شده است.

2 - صحیح مسلم. مؤلف این کتاب مسلم بن حجاج نیشابوری است، پس از صحیح بخاری معتبرترین کتاب حدیث در نزد اهل تسنن، صحیح مسلم است. برخی آن را بر صحیح بخاری ترجیح می دهند مسلم به عراق و حجاز و مصر و شام در طلب حدیث مسافرت کرد و مدتی در نیشابور ملازم بخاری بوده است. مسلم در سال 261 در نصرآباد نیشابور درگذشته است.

3 - سنن ابوداود. مؤلف این کتاب سلیمان بن اشعث معروف به ابوداود سجستانی است، اهل سیستان است، او نیز به شهرهای مختلف برای اخذ حدیث مسافرت کرده و معاصر احمدبن حنبل بوده است. ابوداود ظاهرا یک ایرانی عرب نژاد است. وفاتش در سال 275 واقع شده است.

4 - جامع ترمذی، نویسنده کتاب محمد بن عیسی ترمذی، از شاگردان بخاری است درسال 279 در گذشته است ترمذ که موطن ترمذی است از بلاد ماوراءالنهر است.

5 - سنن نسائی مؤلف این کتاب ابوعبدالرحمن احمدبن علی بن شعیب نسائی است. این مرد نیز در طلب حدیث مسافرت ها کرده است در خلال مسافرت که به شام رسید مردم آنجا را از علی (ع) منحرف دید، لهذا کتاب خصائص را در فضائل علی (ع) و اهل بیت نوشت در این کتاب بیشتر از احمد بن حنبل روایت کرده است. عادتش این بود که یک روز در میان روزه می گرفت. ابن خلکان می نویسد: در دمشق از او راجع به فضائل معاویه پرسش شد بنا بر روایتی، جواب داد: جز این در فضیلت معاویه حدیثی نمی دانم که پیغمبر (آنجا که مکرر دنبال معاویه فرستاد و فرستاده آمد و گفت مشغول خوردن است)، درباره اش فرمود: "خدا شکمش را سیر نکند"، نظر به تمایل شیعی و ضد اموی نسائی، مردم شام او را سخت کتک زدند، در اثر همان کتک ها مرد، گویند چون احساس کرد می خواهد بمیرد به مکه رفت و در آنجا مرد. نساء از توابع خراسان است و وفات نسائی در سال 303 واقع شده است.

6 - سنن ابن ماجه، نویسنده این کتاب محمدبن یزیدبن ماجه قزوینی است به عراق و حجاز و مصر و شام برای طلب حدیث مسافرت کرده است و در سال 273 در گذشته است.
چنانکه دیدیم، همچنانکه مؤلفان "کتب اربعه" شیعه که معتبرترین کتب حدیث شیعه است ایرانی بوده اند، مؤلفان "صحاح سته" اهل تسنن نیز که معتبرترین کتب اهل تسنن است ایرانی هستند، اعم از ایرانی ایرانی نژاد یا ایرانی عرب نژاد.