عیاشی سمرقندی

یکی دیگر از فقهاء به نام و معروف آن زمان که معاصر با علی بن بابویه قمی است، بلکه اندکی بر او تقدم زمانی دارد، عیاشی سمرقندی صاحب تفسیر معروف است. او مردی جامع بوده است، گرچه شهرتش به تفسیر است، او را از فقهاء شمرده اند. کتب زیادی در علوم مختلف و از آن جمله در فقه دارد. ابن الندیم در الفهرست می گوید: کتب او در خراسان رواج فراوان دارد. در عین حال ما تاکنون ندیده ایم که در فقه آراء او نقل شده باشد، شاید کتب فقهی او از بین رفته است. عیاشی، ابتداء سنی بود و بعد شیعه شد، ثروت فراوانی از پدر به او ارث رسید و او همه آنها را خرج جمع آوری و نسخه برداری کتب و تعلیم و تعلم و تربیت شاگرد کرد. بعضی جعفر بن قولویه را که استاد شیخ مفید بوده است (در فقه)، همدوره علی بن بابویه و قهرا از فقهای دوره غیبت صغری شمرده اند و گفته اند که جعفربن قولویه شاگرد سعد بن عبدالله اشعری معروف بوده است (الکنی و الالقاب) ولی با توجه به اینکه او استاد شیخ مفید بوده است و در سال 367 و یا 368 درگذشته است نمی توان او را معاصر علی بن بابویه و از علمای غیبت صغرا شمرد، آنکه از علمای غیبت صغرا است پدرش محمد بن قولویه است.