نحوه مبادله پول و کالا در اقتصاد قدیم و جدید

در کتاب "اصول علم اقتصاد" نوشین صفحه 50 تحت عنوان "ارزش اضافی" می گوید:
"ما تا اینجا در مطالعه و تجزیه و تحلیل قانون ارزش، فقط سیستم اقتصاد ساده تجاری را در نظر گرفتیم، یعنی سیستمی که در آن، تولید کنندگان کم مایه، مالک وسائل تولید هستند و از فروش محصول کار خود زندگی می کنند. در چنین سیستمی مقصود از مبادله کالایی با کالایی دیگر، آن است که یکی از احتیاجات آنی مبادله کنندگان را برآورده سازد".
اینک به مطالعه قوانین اداره کننده اجتماع سرمایه داری می پردازیم: اگر مبادلاتی را که در اجتماع کنونی صورت می گیرد به نظر دقت بنگریم، می بینیم با مبادلاتی که در اقتصاد ساده قدیمی صورت می گرفت توفیر بسیار دارد. در یکی از مغازه های یک شهر داخل شوید... از طرف دیگر، در زمان کنونی می بینیم مقصودی که از مبادله کالاها متصور است و نیز فرمول آن تغییر پیدا کرده است.
در اقتصاد ساده تجاری، فرمول مبادله این بود "کالا پول کالا" ولی در اقتصاد تجاری سرمایه داری، جریان مبادله با پول شروع می شود و به پول ختم می گردد. فرمول کلی به این صورت در می آید: "پ ک پ" (اما پول دوم نمی تواند مساوی پول اول باشد و الا سرمایه دار اقدام به چنین مبادله ای نمی کند). پس فرمول خاص جریان مبادله در اقتصاد سرمایه داری چنین می شود: "پ ک پ باضافه پ". اینک این پرسش پیش می آید که این مبلغ اضافی (پ) از کجا می آید؟ در وهله اول، این پاسخ خود به خود به زبان می آید که این مبلغ اضافی یا بنا به اصطلاح عمومی، این سود از اضافه کردن بهای اصلی کالا به دست می آید. حالا باید مطالعه کنیم و ببینیم این پاسخ تا چه اندازه منطقی و صحیح است ؟ در اینجا لازم است تذکر داده شود که بیان فوق، هم شامل سرمایه داری به معنی کارخانه داری است و هم شامل سرمایه داری به معنی تجارت کلی است، زیرا در هر دو مورد جریان "پ ک پ" است هر چند این دو مختلف به نظر می رسند. کارخانه داری، استثمار نیروی کارگر به صورت خریدن خود نیرو است، ولی تجارت، در دست گرفتن قیمت بازار است که از تولید کننده، متاعی را که تولید کرده می خرد نه نیروی کار او را، و متاعی را که لازم دارد به قیمت اعلی به او می فروشد، واسطه است میان تولید کننده و مصرف کننده، و به واسطه تسلط بر بازار، محصول کار تولید کننده را که مصرف کننده نیز هست، به خود اختصاص می دهد.

نحوه استفاده از نیروی کار در اقتصاد قدیم و سرمایه داری
اینجا این پرسش پیش می آید که در قدیم نیز از نیروی کار استفاده می شد، یعنی نیروی کار خرید و فروش می شد. اجیر گرفتن و استخدام برای کارهای خانه و برای بنایی و عملگی و بالاخره مزد دادن، خواه آن که اجیر به حسب زمان و تمام وقت اجیر شده باشد، و خواه برای کار معین، در قدیم هم وجود داشته است. پس هر چند سرمایه نبوده، ولی خرید و فروش نیروی کار بوده است.
جواب این است که در قدیم خرید نیروی کار از راه مزد، به منظور تجارت نبوده که مستلزم ارزش اضافی باشد و بدون ارزش اضافی، عمل لغو باشد، بلکه به منظور استفاده مستقیم از محصول عمل کارگر بوده است، و مزد به اندازه ارزش نیروی کار نیز خلاف هدف و مقصد نبوده است. پس با رژیم سرمایه داری جدید و تجارت جدید که در آینده گفته خواهد شد شرکت در اضافه ارزش است، متفاوت است.