نتیجه ایمان به خدا و انجام عمل صالح

در زمان های قدیم این عللی که در عصرهای بعد پیدا شد که مردم اینقدر از قرآن کریم دور بمانند نبود، همه چیز مردم قرآن بود، آیات قرآن را مردم به این قصد گوش می کردند که به کار ببندند. یک بار شنیدن یک آیه کافی بود برای اینکه غذای روز آن انسان باشد. «لیخرج الذین امنوا و عملوا الصالحات من الظلمات الی النور؛ برای اینکه مردم را از ظلمات خارج کند و به نور بیاورد ولی به شرط اینکه ایمان بیاورند و به این دستورها عمل کنند.» (طلاق/11) برای اینکه ایمان آورندگان و عمل کنندگان به این دستورها را از تاریکی ها بیرون بیاورد، مردم را از ظلمت ها خارج کند و به نور بیاورد. از یک فضای ظلمانی، از آن محیط های جهل و غفلت خارج کند، چون جهل خودش محیط ظلمت است. معلوم است که مقصود از "ظلمت" این نیست که مردم در یک اتاق تاریکی بودند و بعد پیامبر در را باز کرد. یا این طور نبود که مردم در جایی از زمین زندگی می کردند که آنجا هیچ وقت روز نبود همیشه شب بود، بعد پیامبر مردم را آورد در جایی که روز باشد. معلوم است اینکه پیغمبر مردم را از ظلمات خارج می کند به نور، یعنی از ظلمت جهل خارج می کند، به نور علم می آورد، از ظلمت غفلت خارج می کند، به نور تذکر و تنبه و یادآوری و بیداری می آورد، از ظلمت گرفتاری گناه ها و معصیت ها و آلودگی ها و تخدیرهایی که گناه ها می کند و تاریکی هایی که گناه ها و فسق ها می آورد، از این تاریکی ها خارج می کند و به فضای نورانی تقوا و پارسایی و پاکیزگی وارد می کند.
باز اینجا مثل آیات پیش، هم پاداش دنیا را ذکر می کند و هم پاداش آخرت را. در آنجا کیفر دنیا و کیفر آخرت را ذکر کرد، در این آیه پاداش دنیا و پاداش آخرت را ذکر می کند. پاداش دنیاشان این است که مردم را از این ظلمت ها خارج می کند و به نور می آورد. «و من یؤمن بالله و یعمل صالحا یدخله جنات تجری من تحتها الانهار» (تکرار می کند چون ناظر به امر آخرت است، یعنی ناظر به امر دیگری است غیر از آنکه قبلا گفته بود) و هر کسی که به خدا ایمان بیاورد و عمل را صالح و شایسته انجام دهد، خدا او را وارد می کند در آن بهشت هایی که در پایین آن بهشت ها نهرها جاری است، یعنی آن دنیایش، این هم آخرتش. «خالدین فیها ابدا» در نعمت الهی جاویدان باقی می مانند، «قد احسن الله له رزقا» یعنی نکته اساسی این است که مهماندارشان خداست، خداست که روزی را برای آنها نیکو کرده است. آنچه که آن نعمت جاویدان را برای انسان خستگی ناپذیر می کند خداست، چون غیر از خدا هر نعمتی را انسان داشته باشد خستگی آور است، یعنی سیری آور است، انسان می رسد به حالتی که دلزدگی پیدا می کند. (طلاق/11)