کیفیت قبض روح مقربین، اصحاب یمین و اصحاب شمال

مردم در هنگام قبض روح به سه گروه تقسیم می گردند:
اول: دسته مقربین هستند که از دنیا و آخرت عبور کرده و به مقام قرب پروردگار خود رسیده و در حرم امن و امان الهی آرمیده اند. جای آنها در بهشت نعیم است و غذای آنان روح و ریحان. نسیم های جان پرور از ناحیه حرم الهی بر آنان می وزد و بوی عطر و ریحان حرم انس و لقای حضرت معبود، مشام آنها را عطر آگین و در جذبات ربانیه سرمست میدارد.
دوم: اصحاب یمین هستند که مانند مقربین نتوانسته اند به آن ذروه اعلا از مدارج و معارج قرب فائز گردند ولی مردم صالح العمل و خوش کرداری بوده اند که عالم غرور نتوانسته است آنها را در کام ضلالت و گمراهی فرو برد و از ناحیه راست که کنایه از سعادت و نجات است دعوت شده اند. عمر خود را در دنیا به صدق و امانت گذرانیده و دلهای خود را به زنگار شرک، آلوده نکرده اند. و طبق ادراکات عقلی و فطری و شرعی خود رفتار کرده، با صفا و محبت خدا عالم غرور را ترک گفته اند. پس آنها وارد در اسم سلام پروردگار خود شده، و ای پیغمبر از آن ناحیه از آنان بر تو سلام باد.
سوم: اصحاب شمال هستند که در اینجا از آنها تعبیر به مکذبین و ضالین شده است. آنها افرادی هستند که مست عالم غرور شده و عمر خود را به استکبار و خودستائی گذرانیده و از معنویات و حقائق به کنار افتاده، اوقات خود را به تکذیب انبیاء و اولیای خدا و تکذیب مبدأ و معاد و سرسری پنداشتن جهان هستی گذرانیده اند. غذای آنان در قیامت فلز گداخته خواهد بود «فنزل من حمیم ؛ پس (وی را) ضیافتی از آب جوشان» (واقعه/93). نزل بمعنای غذائی است که برای مهمان آماده می کنند و حمیم به معنای فلز ذوب شده است و دیگر، ورود و پیوستن در آتش افروخته شده است.
این مطالب حق است بحدی از درجه یقین که ابدا جای انکار نیست و در رتبه شهود و احساس است؛ «إن هـذا لهو حق الیقین* فسبح باسم ربک العظیم؛ بی تردید، این همان حقیقت یقینی است. پس به نام پروردگار بزرگت تسبیح گوی» (واقعه/95و96). پس ای پیغمبر (ص)، نام خداوند بزرگ خود را به سبوحیت و قدوسیت یاد کن و او را منزه و مبری از هرچه خلاف مقتضای مقام عدل و رحمت و جمال و جلال اوست بدان، و از هر نقص و عیب و عجز و جهل و آثار آنها او را پاک و پاکیزه بدان.
از این آیات که بطور تفصیل طبقات مردم را در حال نزع روان بیان میکند استفاده می شود که در هر حال چه انسان از مقربین باشد یا از مردم صالح یا از مردم شقی، خداوند از انسان بخود انسان نزدیک تر است و چون نزع روان بدست خدا انجام می گیرد یا بدست فرشتگان مرگ که به امر خدا نزع می کنند، آنها نیز به انسان نزدیک بوده و قبض ارواح از باطن صورت می گیرد.

کیفیت قبض روح کافر از نظر قرآن
کافرانی که در مقابل پیغمبر اکرم (ص) قرار گرفته بودند، خداوند آنها را اینچنین مستحق عذاب دنیا و آخرت می داند. این بدان جهت است که اینها با تشخیص این که رسول اکرم (ص) کیست و سخنش چیست عناد می ورزیدند. از این جهت است که این مخالفت اینها کفر به معنی واقعی است. حالا قرآن کریم وضع قبض روح اینها را بیان می کند که با چه شدتی است و آغاز معذب شدن اینهاست. می فرماید: و اگر مشاهده کنی آنگاه که فرشتگان الهی، اینها را قبض می کنند و تحویل می گیرند چگونه از پیش رو و پشت سر می زنند و به اینها می گویند اکنون این عذاب سوزان را بچشید.