نقد و بررسی نسبت انسان با اشیاء در مکتب سوسیالیسم

اینکه هدف همیشه این است که "من" باید تبدیل به "ما" شود و "من" در بین نباشد، مطلبی نیست که از مختصات سوسیالیست ها باشد، آنکه از مختصات آنها است، راهی است که نشان می دهند و آن این است که می گویند: "من ساز" مالکیت اختصاصی است، و "ماساز" مالکیت اشتراکی. کسانی که به سوسیالیست ها جواب می دهند و یا می توانند جواب دهند، این طور می توانند بگویند: آقای سوسیالیست! آیا آنچه که "من ساز" است ، "تعلق اشیاء به انسان" است یا "تعلق انسان به اشیاء"؟
مسئله این است. آیا اینکه اشیاء به انسان تعلق داشته باشند، یعنی انسان مالک باشد و اشیاء مملوک باشند "من ساز" است و میان افراد مرز می سازد و حصار می کشد و وحدت و اتحاد را از بین می برد و یا برعکس؟ مالکیت انسان بر اشیاء و تعلق اشیاء به انسان منشأ این (منیت) نیست، عکس قضیه است، تعلق انسان به اشیاء و مالکیت اشیاء بر انسان به این معنا که انسان بنده اشیاء باشد و به تعبیر عرفانی خودمان، تعلق قلبی به اشیاء داشته باشد، انسان را "من" می کند.
مالک پول بودن، انسان را "من" نمی کند و "ما" بودن را از او نمی گیرد، مملوک و بنده پول بودن، انسان را "من" می کند و "ما" بودن را از او می گیرد. آن مکتب (سوسیالیسم)، می گوید مالکیت را از بین ببر تا "من" ها تبدیل به "ما" شوند. این مکتب نمی گوید مالکیت را از بین ببر، می گوید انسان بساز، انسان را خوب تربیت کن، به انسان ایده های عالی و والا بده که فرضا اگر مالک اشیاء هم باشد و اشیاء به او تعلق داشته باشد، او دیگر به اشیاء تعلق نداشته باشد و بنده شیء نباشد و آزاد باشد.
کدام انسان، "ما" است؟ آن انسانی که آزادی معنوی دارد نه انسانی که هیچ چیز ندارد. این طور نیست که اگر یک انسان هیچ چیز نداشت "ما" است، نه، به دلیل اینکه یک انسان وابسته به اشیاء نیست و تعلق خاطر و قلبی به اشیاء ندارد و اشیاء او را اسیر خودشان نمی کنند و نکرده اند، "من" او هیچوقت "من" نیست و همیشه "ما" است. آن وقت از دو طرف مثال می آورند، می گویند: ما می بینیم همیشه انسان هائی در دنیا بوده و هستند که مالک اشیاء هستند ولی تربیتشان یک نوع تربیتی است که اینها مملوک و بنده اشیاء نیستند، اسیر اشیاء نیستند. "زهد" به معنی واقعی همین است، زهد به معنای نهج البلاغه ای همین است. ترک دنیا در مفهوم نهج البلاغه، یعنی آزاد زیستن از دنیا و بنده دنیا نبودن.