کمال یافتن عقلها در زمان ظهور

عقلهای مردم در زمان ظهور حضرت مهدی کمال می یابد. تعبیری است که به صورت رمز گفته شده است که وقتی امام ظهور می فرماید، به سر مردم دست می کشد و عقل مردم کامل می شود، دیگر این کارهایی که سراسر بی عقلی و جهالت است (از آنها سر نمی زند)، هر بی عقلی و جهالتی را انسان تا در آن واقع است حس نمی کند، وقتی که از آن بیرون می آید حس می کند. وقتی که مثلا کارهای وحشیهای چند هزار سال پیش را برای ما نقل می کنند به نظرمان می آید عجب مردمی بودند! چرا اینها چنین کاری می کردند؟! خیال می کنیم لابد مغز آنها با مغز ما فرق داشته.
ولی این طور نیست؛ انسان هر کاری را تا در آن کار هست حس نمی کند، بیرون که می آید آن را احساس می کند. کارهای جاهلانه ای که همین بشر متمدن امروز – که خیال کرده اندکی که علوم ریاضی و فیزیکی اش زیاد شده، دیگر واقعا انسان شده؛ در صورتی که هنوز هیج انسان نشده است – انجام می دهد آنقدر جاهلانه و احمقانه است که فقط از بیرون می شود آن را تماشا کرد.
چه تعبیر رسایی دارد امیرالمؤمنین علی (ع)! در نهج البلاغه می فرماید: «و یغبقون کأس الحکمة بعد الصبوح؛ شامگاهان و صبحگاهان از جام حکمت و معارف الهی سیراب میگردند.» (نهج البلاغه/ خطبه 150) تعبیر شاعرانه و تشبیه است. صبوح، جام به اصطلاح بامدادی را می گویند و غبوق جام شامگاهانه را. آن جامی را که صبح می نوشیدند صبوح می گفتند و جامی را که شب می نوشیدند غبوق. حافظ هم می گوید:
می صبوح و شکر خواب صبحدم تا چند *** به عذر نیم شبی خیز و گریه سحری
امیرالمؤمنین می فرماید صبوح و غبوق اینها جامهای حکمت است. حکمت یعنی دریافت حقیقت. در مرحله حقیقت یافتن و کشف کردن و حقایق را درک کردن پیش می روند و برایشان تکرار می شود (به طوری که) جامی از حکمت صبح می نوشند و جامی از حکمت شب؛ این جامهای پیاپی همه از حکمت شب؛ این جامهای پیاپی همه از حکمت بر آنها پر می شوند.