فلسفه احکام در قرآن

یکی از دلایل حجیت عقل از نظر قرآن این است که برای احکام و دستورها، فلسفه ذکر می کند. معنای این امر این است که دستور داده شده معلول این مصلحت می باشد. علمای اصول می گویند مصالح و مفاسد در سلسله علل احکام قرار می گیرند. مثلا قرآن در یک جا می گوید نماز بپای دارید و در جای دیگر فلسفه اش را هم یادآوری می کند: «ان الصلوة تنهی عن الفحشا والمنکر» (عنکبوت/آیه 45) «نماز می تواند زمینه دوری از گناه و فحشا را فراهم کند»، اثر روحی نماز را متذکر می گردد که چگونه به انسان تعالی می دهد و به سبب این تعالی انسان از فحشا و بدیها انزجار و انصراف پیدا می کند و یا از روزه یاد می کند و به دنبال دستور به اجرای آن می گوید: «کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون» (بقره/آیه 183)، روزه بر شما مقرر شده است، همان گونه که بر کسانی که پیش از شما مقرر شده بود، باشد که پرهیزگاری کنید. و چنین است در مورد سایر احکام نظیر زکات و جهاد و .... که درباره همه آنها از لحاظ فردی و اجتماعی توضیح می دهد. به ایت ترتیب قرآن به احکام آسمانی در عین ماورائی بودن جنبه این دنیایی و زمینی می دهد و از انسان می خواهد درباره آنها اندیشه کند تا عمق و کنه مطلب برای او روشن گردد و تصور نکند که اینها صرفا یک سلسله رمزهای مافوق فکر بشر است.