ویژگیهای مؤمن در کلام امام باقر (ع)

امام باقر (ع) فرمود: «ان الله تبارک و تعالی یحب المداعب فی الجماعة بلا رفث؛ خدای متعال دوست می دارد مردمی را که وقتی در جمع دیگران می نشیند عبوس نمی کنند»، بلکه با مردم خوش و بش می کنند، شوخی می کنند، به اصطلاح دیگر ادخال سرور در قلب مؤمنین می کنند.
می دانیم که مؤمنین معمولی ما جزء آدابشان این است که کأنه یک نوع تکبری بر همه مردم دارند که ما مؤمن هستیم و چنان، به اینکه همیشه عبوس کنند، چهره شان را بگیرند، به مردم بی اعتنایی کنند، یعنی همه شما اهل جهنم هستید، همه شما مورد خشم خدا هستید و مورد خشم من؛ در صورتی که این برخلاف دستور اسلام است.
در دستور اسلام این است که «المؤمن بشره (یا بشره) فی وجهه و حزنه فی قلبه؛ مؤمن اگر حزن و اندوهی دارد -چه حزن و اندوه مربوط به مصائب عادی و چه حزن و اندوه اخروی- آن را در دل خودش نگه می دارد ولی بشاشیت خودش را در چهره اش ظاهر می کند» یعنی اگر در قلبش اندوهی هم دارد، آن را پنهان می کند و با مردم که مواجه می شود با چهره بشاش و پر از بشاشت مواجه می شود. فرمود خدای متعال دوست می دارد کسی را که در میان جمع به مداعبه یعنی به شوخی و بذله گویی بپردازد و مردم را خوشحال کند اما «بلارفث» یعنی در این حرفها دیگر به گناه نیفتد، یعنی در آن دروغ، غیبت و حرف زشت و رکیک وجود نداشته باشد،
«لطافتی»؛ فقط، لطیفه گویی باشد ولی لطیفه گویی های خیلی مؤدب، در همین حد که دیگران را مسرور و خوشحال می کند بدون اینکه خودش یا دیگران را به گناهی بیندازد.
«المتوحد بالفکر»؛ خدا دوست دارد مؤمنی را که وقتی در میان جمع است، برای اینکه دیگران را مسرور کند سخنان خوشحال کننده می گوید ولی وقتی که تنها می ماند به فکر و اندیشه فرو می رود.
«المتخلی بالعبر»؛ وقتی که خلوت می کند، عبرتها به نظرش می آید، یادش می آید ببین چه کسانی بودند رفتند! ای دل غافل! فلان کس در دنیا چه برو و بیایی داشت! چه کیا و بیایی داشت! چطور در ظرف چند ساعت بساطش برچیده شد؟! رفت، حالا اوست و عمل خودش! اگر عمل صالحی داشته باشد خوشا به حالش، نداشته باشد وای به حالش. انسان بنشیند در خلوتها و به عبرتها فکر کند.
«الساهر بالصلوة»؛ آنها که سهر و شب زنده داری می کنند. ما سحر داریم و سهر. سحر یعنی همان وقت ثلث آخر شب. سهر یعنی شب زنده داری، نخوابیدن در شب.
«الساهر باللیل»؛ کسانی که شب را بیدار می مانند و شب زنده داری می کنند.