مقام اذان گویان از نظر احادیث

هر ملتى در هر عصر و زمانى براى برانگیختن عواطف و احساسات افراد خود و دعوت آنها به وظائف فردى و اجتماعى شعارى داشته است و این موضوع در دنیاى امروز به صورت گسترده ترى دیده مى شود. در اسلام براى این دعوت از شعار اذان استفاده مى شود، که خیلی رسا و مؤثر است و جذابیت و کشش خاصی دارد. چه شعارى از این رساتر که با نام خداى بزرگ آغاز مى گردد و به وحدانیت و یگانگى آفریدگار جهان و گواهى به رسالت پیامبر (ص) او اوج می گیرد و با دعوت به رستگارى و فلاح و عمل نیک و نماز و یاد خدا پایان مى پذیرد، از نام خدا الله شروع مى شود و با نام خدا الله پایان مى پذیرد، جمله ها موزون، عبارات کوتاه، محتویات روشن، مضمون سازنده و آگاه کننده است. به همین خاطر است که در روایات اسلامى روى مساله اذان گفتن تاکید زیادى شده است در حدیث معروفى از پیامبر (ص) نقل شده که اذان گویان در روز رستاخیز از دیگران به اندازه یک سر و گردن بلندترند، این بلندى در حقیقت همان بلندى مقام رهبرى و دعوت کردن دیگران به سوى خدا و به سوى عبادتى همچون نماز است.

صداى اذان که به هنگام نماز در مواقع مختلف از ماذنه شهرهاى اسلامى طنین افکن مى شود، مانند نداى آزادى و نسیم حیات بخش استقلال و عظمت گوشهاى مسلمانان راستین را نوازش مى دهد و بر جان بدخواهان رعشه و اضطراب مى افکند، و یکى از رموز بقاى اسلام است، شاهد این گفتار اعتراف صریح «گلادستون» سیاستمدار انگلیسى، یکى از رجال معروف انگلستان است که در برابر جمعى از مسیحیان چنین اظهار مى داشت: تا هنگامى که نام محمد در ماذنه ها بلند است و کعبه پابرجا است و قرآن رهنما و پیشواى مسلمانان است امکان ندارد پایه هاى سیاست ما در سرزمینهاى اسلامى استوار و برقرار گردد! البته بدیهى است همانطور که باطن اذان و محتویات آن زیبا است، باید کارى کرد که به صورتى زیبا و صداى خوب ادا شود، نه اینکه حسن باطن به خاطر نامطلوبى ظاهر آن پایمال گردد. مستحب است مؤذن صیت یعنی خوش صدا باشد؟

این در متن فقه اسلامی آمده است. الله اکبر که معنایش فرق نمی کند که خوش صدا بگوید یا بد صدا، اشهد ان لااله الاالله که معنایش فرق نمی کند که یک خوش صدا بگوید یا یک بد صدا، ولی انسان وقتی الله اکبر را از یک خوش صدا می شنود جور دیگری بر قلبش اثر می گذارد تا از یک بد صدا. سعدی داستانی ذکر می کند: می گوید مؤذن بد صدایی بود در فلان شهر، داشت با صدای بدی اذان می گفت، یک وقت دید یک یهودی برایش هدیه ای آورد، گفت این هدیه ناقابل را قبول می کنی؟ گفت چرا؟ گفت یک خدمت بزرگی به من کردی. چه خدمتی؟ من که خدمتی به شما نکرده ام. گفت من دختری دارم که مدتی بود تمایل به اسلام داشت، از وقتی که تو اذان می گویی و الله اکبر را از تو می شنود، دیگر از اسلام بیزار شده، حال این هدیه را آورده ام برای اینکه تو خدمتی به من کردی و نگذاشتی این دختر مسلمان بشود. بوعلی سخن بسیار عالی و لطیفی دارد در مقامات العارفین راجع به اینکه تجمع روحی به چه وسیله برای انسان پیدا می شود، عواملی را ذکر می کند، از آن جمله می گوید: "الکلام الواعظ من قائل زکی"، سخن واعظی که در درجه اول پاک باشد، بعد می گوید: بعبارة بلیغة و نغمة رخیمة، آهنگ صدای آن واعظ باید آهنگ خوبی باشد تا بهتر بر دل مستمع اثر بگذارد.