کتاب بررسی های اسلامی (مجموعه مقالات و رسائل علامه طباطبایی)

این مجموعه شامل بررسی های گوناگونی در زمینه های مختلف اسلامی است، دارای سه بخش اصلی ست که در این سه بخش مجموعه مقالات و رسائل علامه طباطبائی توسط آقای هادی خسروشاهی گردآوری شده است. بخش اول این مجموعه تحت عنوان بررسی های اسلامی و بخش دوم تحت عنوان اسلام و انسان معاصر منتشر شده است و بخش سوم شامل قسمت دیگری از مقالات و رساله های استاد علامه سید محمدحسین طباطبایی است.

معرفی اجمالی علامه طباطبایی
سید محمدحسین طباطبایی تبریزی در سال 1321 هجری قمری (1281 شمسی) متولد شد. یکسال قبل از فوت پدرش به مدرسه رفت، اما پس از پایان کلاس هفتم مصلحت دیده می شود که در خانه درس بخواند، به این دلیل او و برادرشان تحت تعلیم ادیب لایقی به نام شیخ محمدعلی سرائی قرار می گیرند و ادبیات عرب می آموزند و زیر نظر میرزا علینقی خطاط به یادگیری فنون خوشنویسی می پردازند. مرحوم علامه در 1303 در سن 21 سالگی با صبیه مرحوم حاج میرزا مهدی آقا طباطبایی مهدوی که از خویشان پدر بود، ازدواج کرد. استاد علامه در 1304 که دروس حوزه تبریز را به پایان رساند، به همراه همسر و برادر و پسرشان که تازه به دنیا آمده بود، عازم نجف اشرف شدند. آشنایی با حاجی میرزا علی آقای قاضی رضوان الله علیه در مرحوم استاد علامه چنان تأثیری گذاشت که مدت 11 سال اقامت در نجف علاوه بر فقه و اصول و ریاضیات و فلسفه و رجال و تفسیر، در عرفان عملی در محضر این استاد عالیقدر حضور یافته و در سیر و سلوک و تزکیه نفس توشه های فراوانی بردند. مرحوم محمدحسین طباطبایی در اواخر زندگی در نجف روزگار را به سختی گذراندند، به طوری که در سال 1314 در اثر اختلال وضع معاش عازم ایران شدند و در روستای شادآباد تبریز سکنی گزیدند. ایشان به منظور کسب علم عازم قم شدند و برای همیشه با شهر تبریز وداع کردند. در سال 1325 وارد قم شدند و بدین ترتیب زندگی پربار علمی مرحوم علامه از همین جا آغاز شد و مدت 35 سال در این شهر زندگی کردند و بیشترین خدمت را به اسلام و حوزه های علمیه کردند. وی درس فلسفه را با سبک و روشی نوین آغاز کرد. زندگی این عالم ربانی که یکی از مفاخر بزرگ اسلام و محققی کم نظیر است، در ساعت 9 صبح روز 24 آبان 1360 در شهر قم به پایان رسید و دعوت حق را لبیک گفت. آثاری که علامه طباطبایی در تبریز تهیه کردند: 1. رساله در اسماء و صفات 2. رساله در افعال 3. رساله در وسایط میان خدا و انسان 4. رساله قبل الدنیا 5. رساله من الدنیا 6. رساله بعد الدنیا 7. رساله در ولایت 8. رساله در نبوت 9. کتاب سلسله انساب طباطباییان آذربایجان.
مختصری از خدمات استاد در شهر قم: 1- پی ریزی شیوه نوین از تفسیر که کاملا بدیع و ابتکاری است. 2- اشاعه تفکر فلسفی و تعقلی 3- کوشش در تفهیم مسائل فلسفی و ملموس ساختن بسیاری از مسائل پیچیده 4- کوشش و نشر آثار اهل بیت 5- جمع میان مفاهیم قرآنی با آنچه که در اخبار خاندان رسالت وارد شده است. 6- اشاعه فکر شیعی در خارج از جهان اسلام 7- تربیت و پرورش شخصیت های علمی و فکری 8- تألیفات گرانبها اعم از چاپ شده و چاپ نشده 9- و...

ویژگی های کتاب
- ویژگی های بخش اول (بررسی های اسلامی): این مجموعه شامل بررسی های گوناگون اسلامی است و در بخش فلسفی این کتاب دو مقاله از دانشمند معظم حضرت آقای دکتر مهدی حائری یزدی نقل شده که برای تکمیل بحث و درک پاسخ استاد علامه نقل آنها ضروری به نظر رسیده است.
- ویژگی های بخش دوم (اسلام و انسان معاصر): این کتاب شامل چند بحث درباره چگونگی رفع نیازهای بشر امروزی به وسیله اسلام و دارای فصل جامعی است تحت عنوان کلی «پرسش ها و پاسخ ها» که شامل پاسخ بیش از صد سوال علمی و مذهبی و فلسفی و ... می باشد و با توجه به اینکه فصل اول این کتاب پاسخ تفصیلی این سؤال است که اسلام چگونه می تواند به احتیاجات هر عصری پاسخ دهد؟ نام این کتاب را اسلام و انسان معاصر انتخاب کرده اند.
- و بخش سوم این مجموعه در واقع آخرین قسمت از کتاب بررسی های اسلامی است.

نظر دیگران
در هنگام تنظیم مجموعه ی بررسی های اسلامی، علامه طباطبایی اوقات زیادی را صرف اصلاح و تکمیل مطالب این مجموعه صرف کردند (سید هادی خسروشاهی).

ساختار و تقسیم بندی کتاب
ساختار بخش اول:
فصل اول: درسهایی از قرآن
فصل دوم: مباحث اجتماعی اسلامی
فصل سوم: مقام و موقعیت زن در اسلام
فصل چهارم: نگاهی به تاریخ شیعه
فصل پنجم: ولایت و زعامت در اسلام
فصل ششم: محمد و اسلام
فصل هفتم: رساله ای درباره وحی
فصل هشتم: اعجاز و معجزه
فصل نهم: چند بحث فلسفی
ساختار بخش دوم:
فصل اول: اسلام و نیازمندیهای انسان معاصر
فصل دوم: مسائل علمی و فلسفی
فصل سوم: مسئله آفرینش و رستاخیز
فصل چهارم: چهل پرسش و پاسخ
فصل پنجم: مسئله تناسخ و عود ارواح
فصل ششم: مسئله علم امام
فصل هفتم: مسئله وهابیگری
فصل هشتم: وجود و ماهیت
فصل نهم: مسائل اجتماعی و اسلامی
فصل دهم: مسائل مربوط به قرآن
ساختار بخش سوم:
فصل اول: مسائل قرآنی
فصل دوم: مسائل فلسفی – اجتماعی
فصل سوم: روابط اجتماعی در اسلام
فصل چهارم: فلسفه الهی در بینش علی (ع)
فصل پنجم: معاد و زندگی پس از مرگ
این کتاب در سه جلد توسط انتشارات هجرت و دفتر تبلیغات اسلام حوزه علمیه قم بارها به چاپ رسیده است.