نگاهی به فضیلت اصلاح کردن رابطه انسانها

در آیه 1 سوره مبارکه انفال می‌خوانیم: "واصلحوا ذات بینکم".

برنامه‌های اساسی در دین، اصلاح ذات البین است که آیه‌ی شریفه روی این نیز تأکید دارد. "و اصلحوا ذات بینکم" «ذات البین را اصلاح کنید».

«بین» به معنای ارتباط دو چیز با هم است. «ذات» یعنی عامل ارتباط. گاهی عامل ارتباط درمیان مردم محبت و صفا و صمیمیت است و به یکدیگر خدمت می‌کنند. گاه عداوت است و نسبت به هم بغض و کینه دارند و با یکدیگر ستیز می‌کنند. این نیز رابطه است؛ اما رابطه ی فساد است،

قرآن می‌گوید: "واصلحوا ذات بینکم" این عامل ارتباط را اصلاح  کنید. اگر عامل ارتباط  شما، دشمنی و بغض و عداوت است، به صلاح مبدلش کنید. شما مسلمانید و برای خدا کار می کنید. کاری کنید که در قلب ‌های شما خدا جای گرفته باشد. عامل ارتباط  را صالح قرار بدهید. مولای ما امیرالمومنین علیه السلام شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان که با فرقی شکافته در بستر شهادت افتاده بود، گاه بی هوش می‌شد و به هوش می‌آمد جملاتی می‌فرمود و به فرزندانش وصیت می‌کرد. در ضمن وصیتش چنین جملاتی فرمود: "و صلاح ذات بینکم" این پیام من به همه‌ی شما برسد، صلاح ذات البین داشته باشید. عوامل ارتباط را صالح قرار بدهید. دنیا می‌گذرد، شما فردا در عالم آخرت خواهید شد، حیات ابدی خواهید داشت، سرمایه‌ی شما اینها است. می‌فرمود: "إنی سمعت جدکما صلی الله علیه وآله وسلم یقصول ذات البین أفضل من عامه الصلاه و الصیام" «من از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم شنیدم که می فرمود: اصلاح ذات البین ]روابط را حسنه کردن، عامل ارتباط را صالح قرار دادن [ در پیشگاه خدا از انواع نمازها و روزه های مستحبی برتر و با فضیلت تر است».

هرچه روزه بگیرید، نماز  بخوانید، مکه بروید و عمره و حج انجام بدهید، این اعمال آن قدر شما را به خدا نزدیک نمی‌کند که اصلاح ذات البین می‌کند.

امام صادق علیه السلام فرموده است: "صدقه یحبها الله إصلاح بین الناس إذا تفاسدوا و تقارب بینهم  اذا تباعدوا" «آن صدقه ای که خدا خیلی دوست دارد این است که کینه توزی و دشمنی و فساد بین افراد را به صلاح و دوستی مبدل کنید». این درپیشگاه خداوند از همه‌ی عبادت‌ها مقرب تر است و شما را به خدا نزدیک تر می‌کند.

نمونه ای از اصلاح ذات البین
مفضل بن عمر از اصحاب امام صادق علیه السلام بود. روزی دو تن از شیعیان را دید که بر سر ارث دعوایی دارند. آن دو نفر را به منزل خود برد و معلوم شد که اختلاف بر سر چهار صد درهم یا دینار است. صندوق خود را آورد. از پول خودش چهار صد درهم دینار برداشت و به آن کسی که ادعای طلب داشت داد و دعوا تمام شد.  بعد گفت: خیال نکید این پول مال من بود. این پول متعلق به امام صادق علیه السلام است. ایشان پولی نزد من گذاشته‌اند که هر وقت دیدم دو نفر شیعه با هم منازعه‌ای دارند، نگذارم کارشان به محاکم طاغوت بکشد و از پول امام بدهم و اصلاح کنم.

پیروزی در سایه‌ی تعاون
تأکید بسیار از سوی قرآن و ائمه‌ی اطهار علیهم السلام بر امر اصلاح ذات البین از آنجاست که در هرجامعه‌ای تعاون و تفاهم، عامل پیروزی و پیشرفت است. هدف آن است که مسلمانان تعاون و تفاهم داشته باشند و این جز در سایه‌ی ائتلاف و اتحاد قلب‌ها امکان پذیر نمی‌باشد. اگر قلبها با هم مهربان بودند، قهرا تعاون و خدمات متقابل نیز دارند و دشمن در مقابلشان زبون است و نمی ‌تواند پیروز شود. اما اگر بینشان فساد و فتنه بر پاشد و مقام و جاه و مال بین آنها جدایی انداخت فساد برپا می‌شود چون عامل فتنه عمدتا همین دو چیز است: مال و مقام.

فساد برپا می‌شود به خاطر این دو، دل‌ها از هم رمیدگی پیدا می‌کنند و دشمن یکدیگر می‌شوند و لذا فریاد قرآن بلند است: "ولا تنازعوا  فتفشلوا وتذهب  ریحکم" (انفال/46) با هم کشمکش نداشته باشید. برای دنیا، مال و مقام منازعه نکید چرا که فشل پیدا می‌کنید، سستی و ضعف شما را فرا می‌گیرد و آبرویتان می‌رود..... درنتیجه نیروی شما درهم می‌شکند وشوکتان از بین می رود.