روایاتی پیرامون تاثیر نیات بر اعمال انسان

نیت علاوه بر آن که نمودار شخصیت فردی («من» فردی) انسان است از پیوندهای اعتقادی، اجتماعی و ملی («من» اجتماعی) نیز حکایت دارد. در منابع اسلامی اشاراتی در این زمینه دیده می شود که مجموعه آن ها را در سه جمله می توان خلاصه کرد:

1. هرکس به عملی راضی باشد مانند کسی است که آن را انجام داده است.

2. هرکس به عمل قومی (گروهی) راضی باشد از آن ها است.

3. هرکس نسبت به گروهی هوادار باشد با آن ها در ثواب و عقاب شریک است.

از حضرت علی علیه السلام در این باره جمله جالب و جامع الاطرافی آمده که جامع هر سه مضمون است: «.....انما یجمع الناس الرضا و السخط» یعنی با این که مردم هر گروه به کاری مشغول اند و از نظر زندگی و آداب و رسوم و شکل و رنگ با هم تفاوت دارند، اما تنها چیزی که آنها را به یکدیگر پیوند می دهد و به صورت یک جامعه و یک ملت و یک گروه در می آورد، رضا و سخط ( خشنودی ها و ناخشنودی ها) یعنی وحدت در عقیده و آرمان و هدف است.

در روایاتی که از پیشوایان دینی ما رسیده به این مسأله مهم توجه بسیاری شده است که چند نمونه از آن را می خوانیم:

 امیر مومنان علیه السلام  در ضمن سخنان خود به داستان ناقه ثمود اشاره کرده و می فرماید: ای مردم، تنها چیزی که مردم را به یکدیگر پیوند می دهد] و آنها را در سرنوشت  اجتماعی مشترک می سازد[ همانا رضا و سخط ]خشنودی و ناخشنودی یعنی اشتراک در عقیده و هدف[ است. ناقه ثمود را یک نفر بیشتر پی نکرد، اما عذاب و کیفر آن، همه قوم ثمود را فرا گرفت، زیرا همه به عمل او راضی بودند. خداوند سبحان می فرماید: «آن را پی کردند ولی سرانجام پس از نزول بلا پشیمان شدند». سرزمین آنان هم چون آهن گداخته ای که در زمین نرم فرو رود یک باره فریادی برآورد و فروکش کرد! و به این طریق کیفر اعمال خلاف خود را دیدند.
در حدیثی دیگر، شخصی به نام عبدالسلام بن صالح هروی می گوید: خدمت امام هشتم علی بن موسی الرضا علیه السلام عرض کردم: نظر شما درباره این مطلب که از امام صادق علیه السلام روایت شده است که «وقتی حضرت قائم عجل الله فرجه الشریف  ظهور کند فرزندان قاتلان امام حسین علیه السلام را به خاطر کاری که پدران آنان انجام داده اند خواهد کشت» چیست؟ حضرت فرمود: مطلب همین طور است. گفتم: بنابراین آیه شریفه قرآن که می فرماید: «هیچ گنه کاری بار گناه دیگری را بر دوش نمی کشد» چگونه معنا می شود؟ فرمود: تمام آن چه خدا فرموده درست است، اما چون ذریه و فرزندان قاتلان امام حسین علیه السلام به کار پدران خود و کشتن امام حسین علیه السلام راضی بودند و به آن مباهات و افتخار می کردند در گناه با پدرانشان شریک اند، زیرا کسی که راضی باشد به کار دیگران مانند کسی است که آن عمل را انجام داده است. (پس فرمود) هرگاه کسی در مشرق کشته شود و دیگری در مغرب به قتل او راضی باشد او نیز در پیشگاه خدا شریک قاتل است و علت این که حضرت مهدی علیه السلام ذریه و فرزندان قاتلان امام حسین علیه السلام را خواهد کشت این است که آنها از کردار پدرانشان خشنود و راضی هستند.

و در حدیث دیگر پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: «من أحب عمل قوم أشرک فی عملهم»، کسی که کار گروهی را دوست داشته باشد در عمل آنان شریک است.
و نیز فرمود: کسی که حاضر و ناظر کاری باشد اما قلبا از آن کار متنفر باشد همانند کسی است که از آن غایب بوده و در آن شریک نداشته است، و کسی که در برنامه ای غایب بوده اما در قلب خود به آن رضایت داشته همانند کسی است که حاضر و شریک بوده است.

و در حدیثی از امیر مومنان علیه السلام آمده است که فرموده: کسی که به کار گروهی راضی باشد هم چون کسی است که با آنها در آن کار شرکت کرده باشد. اما کسی که مرتکب گناه شده دو گناه دارد (گناه عمل و گناه رضایت به آن عمل) و کسی که فقط راضی بوده یک گناه دارد. احتمالا مقصود از دو گناه و یک گناه، شدت و ضعف معصیت است.