جایگاه قرآن و کتاب مقدس در اسلام و مسیحیت (اشتراک)

نتایج بررسی ماهیت و جایگاه قرآن و عهدین

از آنچه در بازشناخت مفهوم، کارکرد و جایگاه قرآن، و کتاب مقدس مسیحیان آوردیم می توان نقاط اشتراک و افتراق آن ها را در سه محور اصلی بررسی کرد که عبارتند از: 1- منشأ نزول 2- ماهیت نزول 3- ماهیت متن.

1- منشأ نزول
ظاهرا میان مسلمانان و مسیحیان از این جهت که هر یک منشا صدور کتاب آسمانی خود را خداوند می دانند، اختلافی وجود ندارد. بر این اساس، پیروان هر دو دین، کتاب خود را آسمانی می دانند و برای آن قداست خاصی قائلند با این تفاوت که مسمانان قرآن را عین کلام الاهی می دانند؛ امام مسیحیان عموما کتاب مقدس را نه لفظ کلام الاهی، بلکه حامل مضامین و محتوای پیام های الاهی می شمرند. هرچند چنان که گذشت، شماری بس اندک از مسیحیان درباره کتاب مقدس همان عقیده ای را ابراز کرده اند که مسمانان درباره قرآن معتقدند. این اندیشه چنان که اکثر متکلمان مسیحی گفته اند، با حقایق تاریخی و مشکلات موجود در متن کتاب مقدس ناسازگار است.

2- ماهیت نزول
مسمانان از آنجا که معتقدند تمام حروف، کلمات، جملات و آیات قرآن با شکل کنونی و چینش فعلی و با زبان عربی بر پیامبر اکرم (ص) وحی شده، برای سراسر قرآن ماهیتی آسمانی و قداستی خاص قائلند. و معتقدند که از تمام حروف، کلمات، جملات قرآن و نوع چینش آن ها، براساس موازین و قواعد تفسیر می توان پیام ها و آموزه های الاهی را استخراج کرد؛ بنابراین، نزول قرآن را مبتنی بر وحی آسمانی می دانند، و وحی شیوه ای است مخصوص که خداوند از رهگذر آن کلام خود را منحصرا به پیامبران می رساند؛ اما مسیحیان (به استثانی شماری اندک) بر این اعتقادند که هیچ یک از بخش های کتاب مقدس سخن مستقیم خداوند یا گفتار مستقیم پیامبران نیست. حتی بخش های اصلی تر یعنی تورات یا اناجیل چهارگانه به ترتیب به وسیله موسی یا عیسی (ع) تدوین نشده است.
افزون بر این، حتی بر این باورند که این کتاب ها زمان حیات پیامبران و با اشراف آنان فراهم نیامده است؛ چه، بر این باورند که متن کتاب مقدس شامل عهد عتیق و عهد جدید طی 1500 سال به وسیله نویسندگان بشری آن هم تحت تاثر زبان، وضعیت و مقتضیات و محدودیت های روزگار خود، با الهام الاهی این متون را فراهم آورده اند؛ بدین جهت می پذیرند که متن اولیه کتب مقدس به زبان های گوناگون فراهم آمده است؛ بنابراین، پدیده گسست کامل میان متون مقدس با خداوند و حتی پیامبران در جایگاه آورده اند اولیه این کتاب ها، به صورت قاعده ای مسلم میان مسیحیان و البته یهودیان پذیرفته شده است. یگانه چیزی که از نظر آنان حلقه اتصال میان این متون و خداوند را برقرار کرده، پدیده الهام است که پیوسته تاکید می کنند روح القدس (که نظر آنان روح فعال و منتشر خداوند میان مردم است) محتوای متون مقدس را به نویسندگان کتاب های مقدس و بخش های آن الهام کرده؛ بنابراین، از این جهت که تمام متون کتاب مقدس، الهام خداوند به نویسندگان بشری است می توان آن ها را کتاب های آسمانی و حاوی پیام های الاهی برشمرد؛ بنابراین، از نظر مسیحیان، کتاب مقدس، بر الهام متکی است.

3- ماهیت متن
قرآن با داشتن حدود شش هزار آیه طی 23 سال مشخص و محدود. فقط بر یک شخص یعنی پیامبر اسلام (ص) با یک زبان و لفظ، یعنی زبان عربی فرود آمد و در متن آیات آن بر حفظ و ماندگاری آن از سوی خداوند تضمین داده شد؛ چنان که عصمت و نزاهت آن از هرگونه دخل و تصرف مورد اجماع همه مسلمانان است. تمام این ویژگی ها نشان دهنده اتقان، اصالت، یکپارچگی و سامان مندی قرآن در جایگاه متن مقدس مسملمانان است. در برابر، به اذعان مسیحیان، کتاب مقدس طی زمانی بس طولانی یعنی 1500 سال بر شماری بس فراوان از اشخاص که نام و هویت آنان مجهول است، با زبان های گوناگون الهام شده. این امر خود از متنی غیر مسنجم و چند پارچه حکایت می کند. از سویی دیگر، عدم انتساب لفظ کتاب مقدس به خداوند، چنان که متکلمان مسیحی خود اذعان کرده اند، عملا راه را برای انکار صفت عصمت لفظی کتاب مقدس و در نتیجه پذیرش احتمال کاستی و فزونی در آن هموار می سازد. بر فرض آن که بر عدم تحریف متن کتاب مقدس پافشاری شود، به سبب آن که متن کتاب مقدس محصول ذهن انسانی است (هرچند از الهام بهره دارد) هیچ گاه به سان متنی که منعکس کننده لفظ و عین کلام خداوند است، با قاطعیت و اطمینان نمی توان برای استخراج گزاره های دینی به الفاظ و عبارت های آن استناد کرد؛ از این جهت میان قرآن و کتاب مقدس تفاوت فاحشی برقرار است.

نتیجه
از آنچه به تفصیل درباره ماهیت و جایگاه قرآن و کتاب مقدس آورده شد، به این نتایج می توان دست یافت:
1- میان قرآن و کتاب مقدس از جهاتی چند (دست کم از نگاه پیروان اسلام و مسیحیت، شباهت هایی وجود دارد. آسمانی دانستن این دو کتاب و منشا الاهی دانستن آن ها، تاکید بر قداست، اعتبار و منبع دین شناخت بودن هر دو کتاب از جمله این شباهت ها است.
2- میان قرآن و کتاب مقدس از جهات متعددی تفاوت وجود دارد. از قبیل آن که:
الف. قرآن مبتنی بر وحی اما کتاب مقدس مبتنی بر الهام است.
ب. درباره شمار و حدود و ثغور کتاب مقدس اختلاف است؛ در حالی که هیچ کس در حدود و ثغور قرآن و برخورداری آن از 6236 آیه و 114 سوره اختلاف ندارد.
ج. به سبب انتساب لفظی و متن قرآن به خداوند، با اطمینان می توان از ساختار کلمات و نوع چینش آیات و جملات، آموزه های دینی بهره جست؛ در حالی که به سبب عدم انتساب لفظ کتاب مقدس به خداوند، درباره کتاب مقدس چنین باوری داشت.
3- نزول کتاب مقدس طی 1500 سال آن هم بر صدها تن که عموما مجهول و ناشناخته اند، بدون تحفظ بر زبانی خاص، به عکس قرآن که طی دوره مشخص 23 ساله بر یک شخص یعنی پیامبر اکرم (ص) با تحفظ بر زبان عربی نازل شده، از اعتبار کتاب مقدس در مقایسه با قرآن به شدت می کاهد.