نزول سوره حشر

کلمه «حشر» در لغت به معنای بیرون کردن و خارج کردن گروهیاز جائی است. به قیامت نیز از همین جهت روز حشر می گویند زیرا روز خارج کردن مردم از قبورشان است.

سوره حشر:
تمام آیات این سوره در جریان اخراج بنی نضیر از سرزمنشان نازل شده و از نظر محتوا نیز بجز چند آیه آخر تمام ایات مربوط به همین جریان می باشند. در زیر نگاهی گذرا به مضمون آیات داریم:
1- در آیه اول سخن از تسبیح موجودات است.
2- در آیه دوم به اخراج یهود بنی نضیر از سرزمینشان و اینکه مسلمین گمان نمی کردند چنین امری صورت پذیرد بلکه گمان می کردند دژهای محکم یهودیان مانع شکست آنها خواهد شد اشاره شده است.
3و 4- در این دو آیه این موضوع مطرح شده است که اخراج یهودیان از سرزمینشان تنها مانع از عذاب دنیوی آنها بوده و در آخرت قطعا به عذاب کردار خویش خواهند رسید و علت این عذاب دشمنی با خدا و رسولش می باشد.
5- در آیه پنجم به قطع درختان خرما بدست مسلمین در غزوه بنی نضیر و اینکه تمام این ها به امر خداوند متعال صورت گرفته اشاره شده است.
6تا11- این پنج آیه بیانگر حکم غنیمت های بدست آمده از بنی نضیر بوده و در ضمن در آیه 9 به زحمات انصار در قبال مهاجرین و پاکی دلشان و حب آنها نسبت به مهاجرین و در آیه 10 به کسانی که بعدها اسلام می آورند و دعای آنها در حق برادران ایمانیشان اشاره شده است.
11و 12- در این دو آیه به خیانت «عبدالله ابن ابی» اشاره شده که برای اهالی قلعه بنی نضیر چنین پیغامی فرستاد: «لازم نیست از جایتان تکان بخورید من و همراهانم از شما در برابر محمد (ص) دفاع خواهیم کرد و در ضمن بنی قریظه نیز اعلام حمایت کرده اند...» التبه او به وعده اش وفا نکرده و پس از آغاز درگیری، بنی نضیر را تنها گذاشت.
13- در آیه 13 به ترس شدید یهودیان از مسلمین اشاره شده می فرماید: شما مسلمانان در نظر آنها ترسناک تر از خداوند هستید و این بدان جهت است که آنها مردمی نافهم اند.
14- در این آیه به ترس یهود بنی نضیر و عدم توانایی آنها در رو در رویی با مسلمین اشاره شده و این قوم، قومی متفرق و پراکنده خوانده شده اند.
15 و 16- در آیه پانزده و شانزده، شیطان و گروههایی از گذشتگان به عنوان کسانی که رفتار یهودیان مانند آنهاست نام برده شده و به تفاوت رفتار ایشان نسبت به گفتارشان و عمل نکردن به آنچه خود وعده می دهند اشاره شده است.
17- در این آیه گفته شده است که عاقبت گروههای مذکور در دو آیه پیش آتش جهنم بوده و این تقدیری حتمی است.
آیه 18 تا آخر سوره: مضمون این آیات اگرچه در ظاهر ربطی به جریان بنی نضیر ندارد اما آنچنان که علامه طباطبایی در جلد 19 از تفسیر المیزان می فرماید، این آیات نتیجه ای است که از مضمون سوره گرفته می شود. ایشان در کتاب مذکور می فرماید:
«مضمونی که این آیات شریفه دارد، به منزله نتیجه ای است که از آیات سوره گرفته می شود. زیرا در سوره به مخالفت و دشمنی یهودیان بنی نضیر و عهد شکنی آنان اشاره شده که همین مخالفتشان آنان را به خسران در دنیا و آخرت افکند. و نیز در سوره آمده که منافقین، بنی نضیر را در مخالفت با رسول الله (ص) تحریک می کردند و همین باعث هلاکتشان شد، و سبب حقیقی در این جریان ان بود که این مردم در اعمال خود، خدا را رعایت نمی کردند و او را فراموش نموده و خدا هم ایشان را به فراموشی سپرد و نتیجه این فراموشی آن شد که خیر خود را اختیار نکردند و این دقیقا مضمون آیه 19 است. پس بر کسی که ایمان به خدا و رسول و روز جزا دارد واجب است پروردگار خود را به یاد آورده و او را فراموش نکند و ببیند چه عملی مایه پیشرفت آخرت اوست و به درد آن روزش می خورد همان روزی که به سوی پروردگارش باز می گردد».